________________
૪૩૦
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ લાંબા કાળે આવો, તમારો શો વિશ્વાસ કરવો ? ત્યારે પુરુષપક્ષીએ કહ્યું કે, હે પ્રાણપ્રિયે! જો હું અર્ધપ્રહરમાં પાછો ન આવું તો, બ્રાહ્મણ, ગાય, બાળક, સ્ત્રી વગેરેની હત્યા કરનારને જે પાપ લાગે, તે પાપ મને લાગે. પક્ષિણીએ કહ્યું કે, ‘હું તમારો તો વિશ્વાસ કરું કે, જો આવા સોગન ખાવ તો, આ ઋષિએ આ તાપસવ્રત લઇને જે પાપ કર્યું છે, તે પાપ લેનાર થાવ તો.' પેલાએ જવાબ આપ્યો કે, હે સ્વામિનિ ! હું મરવું પસંદ કરીશ, પણ આ પાપ માટે સોગન નહિં ખાઇશ. એટલે ગોહત્યાદિરૂપ મોટાં પાંચ પાપોના સોગન લીધા. એટલે કોપ પામેલા ઋષિએ તે બંનેને બે હાથે પકડી લીધા અને તેમને પૂછ્યું કે, ‘અરે નિપુણ પક્ષીઓ ! તેનો મને જવાબ આપો કે, ગાય વગેરે મોટી હત્યા કરતાં મારા તાપસવ્રતમાં કયું મેં મોટું પાપ ઉપાર્જન કર્યું છે ? તેઓએ જવાબ આપ્યો કે, ‘હે મહર્ષિ ! તમે રોષાયમાન ન થશો. તમે કુમારપણામાં બાળબ્રહ્મચારી થઇને આ તાપસ-દીક્ષા લીધી હોવાથી તમે પુત્રને જન્મ આપ્યો નથી. તેથી તમે પાપ સમૂહને ઉપાર્જન કરનારા કેમ ન ગણાવ ? જે માટે સ્મૃતિમાં કહેલું છે કે, પુત્ર વગરનાની સ્વર્ગ વગેરે સદ્ગતિ થતી નથી, લગ્નાદિક કરી, કુટુંબ-વૃદ્ધિ પમાડી, પુત્ર ઉત્પન્ન કરી પછી સ્વર્ગે જઇ શકાય છે. આ લૌકિક વાક્ય પણ તમે સાંભળ્યું નથી કે, જેમણે આંબાનાં વૃક્ષો રોપ્યાં નથી, પિપળાંના ઝાડને જળ સિંચ્યું નથી. તેઓ જીર્ણ વહાણ સમાન જાણવા કે, જેઓએ પુત્રોને જન્મ નથી આપ્યો.'
આ સાંભળી તે ઋષિ પોતાના તાપસવ્રતથી ક્ષોભાયમાન થયા. કારણ કે રતિસુખ તો સંસારી જીવને મનગમતું હોય છે, તેમાં વળી દેવતાઈ પક્ષીઓએ તેવો ધર્મ જણાવ્યો, એક તો પોતાને તેવી ઉત્કંઠા હોય અને વળી બીજું મોરે ટહુકાર કર્યો, એટલે કામમાં ઉત્તેજિત થયો. ત્યારપછી તે જમદગ્નિ તાપસ સ્ત્રી યાચવા માટે આકુલ બની મૃગકોષ્ઠકનગરે જિતશત્રુ રાજા પાસે ગયો. તેણે પણ ઉભા થઈ સ્વાગત કરી પૂછ્યું કે, ‘બોલો, શું પ્રયોજન છે ?' તમારી પાસે સુવર્ણવર્ણી અને લાવણ્ય પૂર્ણ કન્યાઓનો મોટો ભંડાર છે, તો તેમાંથી એક કન્યા મને આપ ! ત્યારે શાપથી ભય પામેલા રાજાએ કહ્યું કે તમે જાતે અંતઃપુરમાં જઇને તમને જે ઇચ્છે, તેની યાચના કરો, જે તમારાથી ભય ન પામે, તે તમારી પત્ની ભલે થાય, તે ત્યાં ગયો. બે હાથની અંજલિ કરીને ઋષિ એક એક પાસે પ્રાર્થના કરવા લાગ્યા. મનોહર વિભ્રમ-કટાક્ષ ધારણ કરનાર મધુર સુંદર મુદ્રાવાળી, બીજાનાં ચિત્તને ઉન્માદ કરાવવાની વિધિમાં અતિઅદ્ભુત પાંડિત્યવાળી આ ૨મણીઓને કેટલું કહીને પ્રાર્થના
કરવી. ?
'તમે બાલ્યવયથી બ્રહ્મશાનમાં લયલીન બનેલા છો, અતિતીવ્ર વ્રતો આચરનારા છો, ઘોર તપ કરનારા છો, તપાસ-બ્રહ્મચર્ય પાલન કરવામાં ઘણાં વર્ષો વીતી ગયાં છે, તો પછી
