________________
४४७
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ सम्मदिट्ठी वि कयागमो वि अइ-विसयराग-सुह-वसओ ।
भवसंकडम्मि पविसइ, इत्थं तुह सच्चई नायं ।।१६४।। ૧૦૪. એકલા સાઘુનું સાધુપણું નથી તે બતાવે છે
ગચ્છ-સમુદાયમાં સાથે રહેનારને કોઈ કોઈ વખત એકબાજી સાથે વાતચીત કે કામકાજમાં બોલાચાલી-અથડામણ થાય, તેમજ ઇચ્છા પ્રમાણે ઇન્દ્રિય-સુખ મેળવી શકાતું નથી, અથવા અલ્પ મળે છે, પરિષદના ઉદયથી શરીરને પીડા પણ થાય, કોઈ કાર્ય કરતાં ભૂલ-ચૂક થાય, તો સારણા એટલે કે, “તેં હજુ આ વિધિ-આ કાર્ય નથી કર્યું, ન કરવા લાયક કરતો હોય, તેનો નિષેધ-વારણ કરાય, સારા કાર્ય કરવા માટે મધુર કે આકરાં વચનથી નોટના-પ્રેરણા કરવામાં આવે, ગચ્છમાં ગુરુને પૂછ્યા વગર શ્વાસોચ્છવાસ લેવાના કાર્ય સિવાય બીજું કોઇ કાર્ય સ્વેચ્છાએ ન કરાય. આટલા સમુદાયમાં રહેવાથી ગુણપ્રાપ્તિ થાય, માટે ગચ્છમાં રહેવું. (૧૫૫) ત્યારે હવે ગચ્છથી સર્યું, અમે એકલા જ રહી ધર્મ કરીશું.” એમ માનનાર પ્રત્યે કહે છે કે, “એકલાને ધર્મ જ ક્યાંથી હોય? કેમ કે, ગુરુ વગર સૂત્ર અને અર્થ કોની પાસે ભણે ?
પોતાની કલ્પનાથી આગમના અર્થો કરે, ગુરુની આધીનતા વગર ધર્મ જ નથી. એકલા સાધુની શંકાનું સમાધાન, વાચના-પૃચ્છનાદિક વિનય-વૈયાવચ્ચ કોની કરશે ? માંદો થાય તો અગર છેલ્લી વખતે સમાધિ-મરણની આરાધના કોણ કરાવશે ? અકાર્ય કરતાં કોણ અટકાવશે ? એકલો સાધુ આહારની શુદ્ધિ જાળવી શકશે નહિ, એટલો સાધુ સ્ત્રીઓના પ્રસંગમાં લપટાઇ જાય છે. ગચ્છમાં લાજ શરમથી પણ પ્રસંગથી દૂર રહે છે, એકલાનું ચારિત્ર-ધન લૂટાઇ જવાનો ભય રહે છે. એકલો અકાર્ય કરવાની ઇચ્છાવાળો થાય, પણ ઘણા મનુષ્યોની વચમાં રહેલો અકાર્યાચરણ કરતો નથી; માટે સ્થવિરકલ્પી સાધુઓએ એકાકી વિહાર કરવો યોગ્ય નથી. ઝાડા થયા હોય, પિશાબ, ઉલટી, પિત્ત, મૂચ્છ, વાયુ વિકાર ઇત્યાદિ રોગોથી પરવશ બનેલો હોય અને પાણી, ગોચરી, ઔષધ વગેરે લેવા જાય અને વચમાં તે પાણી, આહાર છટકી જાય તો આત્મા અને સંયમની વિરાધના તથા શાસનની ઉડાહના થાય. તેમ જ એક દિવસમાં જીવને શુભ કે અશુભ ઘણા પરિણામો થાય છે.
એકલા સાધુને કંઇક આલંબન મળી જાય, તો અશુભ પરિણામ-યોગે ચારિત્રનો ત્યાગ કરે છે. અથવા ચારિત્રમાં અનેક પ્રકારના દોષો લગાડે છે. અને ગચ્છ-સમુદાયમાં હોય તો લાજથી, દાક્ષિણ્યથી દોષો લગાડતાં ડરે છે. સર્વ જિનેશ્વર ભગવંતોએ એકલા સાધુને
