________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
निययाऽवि नियय-कज्जे, विसंवयंतम्मि हुंति खर-फरुसा । નદ્દ રામ-સુમૂમો, વંમ-વવત્તસ્ત આપ્તિ વો ||૧૬૧||
નજીકના સ્વજન સંબંધીઓ પોતાનું ધાર્યું કાર્ય સિદ્ધ ન થાય અને મતભેદ ઉત્પન્ન થાય, તો તેઓ પરસ્પર કઠોર-ક્રૂર કાર્ય કરનાર અને આકરાં વચનો બોલનાર થાય છે. જેમ કે પરશુરામે ક્ષત્રિયોનો અને સુભૂમે બ્રાહ્મણ જાતિનો વારંવાર ક્ષય કર્યો. પરશુરામે સાત વખત નિઃક્ષત્રી પૃથ્વી કરી અને સુભૂમે ૨૧ વખત નિર્ભ્રાહ્મણી પૃથ્વી કરી. જેમાં પોતાના સ્વજનોનો પણ ક્ષય થયો. તેની કથા આ પ્રમાણે જાણવી -
૪૨૮
૧૧. પશુરામ અને સુભુમથીની કથા
વસંતપુર નગરમાં આગ્નેય નામનો એક છોકરો હતો. તે સાર્થની સાથે દેશાન્તરમાં ફરતાં ફરતાં કોઇ વખત માર્ગમાં ભૂલો પડ્યો. એક તાપસનો આશ્રમ દેખ્યો. તયાં યમ નામનો તાપસ હતો, તેણે પુત્રની જેમ લાલન-પાલન કરી મોટો કર્યો. ‘જમદગ્નિ’ એવું તેનું નામ પાડ્યું. તે ઘોર આચાર પાલન કરતો હતો અને ઘોર તપ કરતો હતો જેથી તપસ્વી તરીકે ઘણી પ્રસિદ્ધિ પામ્યો. આ બાજુ વૈશ્વાનર અને ધન્વંતરી નામના બે દેવો હતા જેમાં વૈશ્વાનર તાપસોનો ભક્ત અને ધન્વંતરી દેવ નિગ્રંથ સાધુઓની ભક્તિ કરનાર સમકિતી દેવ હતો. તેઓ બંને પોતપોતાના જ્ઞાનના પક્ષપાત-વિવાદ કરતા હતા. એક-બીજાએ નક્કી કર્યું કે, આપણે સાધુ અને તાપસની પરીક્ષા કરીએ. તેમાં સાધુભક્ત એવા દેવે કહ્યું કે, ‘અમારા સાધુમાં જે ઓછામાં ઓછા આચારવાળા સાધુ હોય, તે અને તમારા તાપસોમાં જે ચડિયાતા મુખ્ય તાપસ હોય, તેની પરીક્ષા ક૨વી. એટલે મિથિલામાં તરતના પ્રતિબોધ પામેલા પદ્મરથ નામના એક શ્રાવક વાસુપૂજ્યસ્વામીના જન્માદિ-કલ્યાણકોથી પવિત્ર થએલી મનોહર ચંપા નામની નગરીમાં સુગુરુ સમીપે પ્રવ્રજ્યા ગ્રહણ કરવા માટે પ્રયાણ કરી ૨હેલો છે. ત્યારે આ બંને દેવોએ બે સિદ્ધ પુત્રોનાં રૂપો વિકુર્તીને પરમાર્થ પૂછીને તેને કહ્યું કે - ‘આ યૌવન ઘણું મનોહ૨ મળ્યું છે. તેમાં આજે તું અખંડિત ભોગો ભોગવ, જ્યારે જર્જરિત દેહ થાય અને ભોગ ભોગવવાની તાકાત ન રહે, ત્યારે પ્રવ્રજ્યા અંગીકાર કરજે.' મોક્ષમાર્ગને આપનાર એવો ધર્મ યૌવન્દ્વયમાં સાધી શકાય છે, આવ યૌવનને જેઓ ભોગ ભોગવવામાં વેડફી નાખે છે, તે ખરેખર ક્રોડો સોનૈયાથી કાગિણી (કોડી) ખરીદનાર થાય છે. જેમ પૃથ્વી પર ઢળી પડેલો હાથી ચાહે તેટલો તેને મસળીને તૈયાર કરીએ, તો પણ જર્જરિત દેહવાળો તે રણ સંગ્રામમાં યુદ્ધ ક૨વા કામ લાગતો નથી; તેમ આ દેહ જર્જરિત, શક્તિહીન થાય, પછી પ્રવ્રજ્યાના કાર્યો સાધી શકતો નથી.
-
પદ્મરથ
-
