________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૪૨૭
લીંડીઓ ઉ૫૨ જાણી જોઈને નાખ્યો. મનની અંદર શુદ્ધ લેશ્યામાં વર્તતા ચાણક્યની નજીક સળગતો સળગતો કરીષાગ્નિ પહોંચ્યો. આવા ઉપસર્ગ સમયમાં ચાણક્ય ધર્મધ્યાનમાં સજ્જડ એકાગ્ર ચિત્તવાળો બન્યો અને લગાર પણ પોતાના ધ્યાનથી ચલાયમાન ન થયો. અનુકંપાવાળો તે સળગતા અગ્નિમાં બળી રહેલો હતો. ‘ખરેખર તે ધન્ય પુરુષો છે કે, જેઓ અનુત્ત૨-મોક્ષસ્થાનકમાં ગયા છે, જે કારણ માટે તેઓ જીવોના દુઃખના કારણભૂત થતા નથી. અમારા સરખા પાપી જીવો તો ઘણા પ્રકારના જીવોને ઉપદ્રવ કરીને આરંભસમારંભમાં આસક્ત મનવાળા થાય છે, એ રીતે પોતાનું જીવન પાપમાં જ પસાર કરે છે. આવા જીવલોકને ધિક્કાર થાઓ.
જિનેશ્વરનાં વચનને જાણવા છતાં મોહ-મહાશલ્યથી વિંધાએલા મનવાળો હું આ લોક અને પરલોક-વિરુદ્ધ વર્તન કરનારો થયો છું. ખરેખર મારું ચરિત્ર કેવું છે ? આ ભવમાં કે પરભવમાં મેં જે કોઇ જીવોને દુઃખ પમાડ્યા હોય, તે સર્વે અત્યારે મને ક્ષમા આપજો. હું પણ તે સર્વેને ખમાવું છું. રાજ્ય કરતો હતો, ત્યારે પાપાધીન થઇ જે કોઇ વિવિધ અધિકરણ વગેરે એકઠાં કર્યાં હોય, તે સર્વેને હું ત્રિવિધે ત્યાગ કરું છું. તે લીંડીઓના અગ્નિમાં જેમ જેમ તે ધન્યનો દેહ બળતો જાય છે, તેમ તેનાં ક્રૂર કર્મો પણ અંતસમયે નાશ પામે છે. શુભભાવની પ્રધાનતાવાળો પ્રધાન પરમેષ્ઠિ-મંત્રનાં સ્મરણમાં તત્પર બનેલો અડોલ સમાધિપૂર્ણ ચિત્તવાળો તે મૃત્યુભાવને પામ્યો. દેદીપ્યમાન દેહવાળો મહર્ષિકપણે દેવલોકમાં ઉત્પન્ન થયો.
હવે તેના મરણથી આનંદિત થએલો તે સુબંધુમંત્રી સમયે રાજાને પ્રાર્થના કરીને ચાણક્યનો મહેલ પ્રાપ્ત કરીને ત્યાં ગયો. ત્યારે ગંધની મહેંક બહલાતી હતી. જેનાં દ્વાર મજબૂત ખીલાઓ ઠોકાવી મજબૂત બનાવ્યા હતાં, તે જોયાં અને વિચાર્યું કે, ‘અહિં કમાડ ખોલવાથી સર્વ સારભૂત દ્રવ્ય પ્રાપ્ત થઇ શકશે.’ એટલે કમાડ તોડાવી અંદરની મંજૂષાપેટી બહાર કાઢી. ત્યાર પછી જ્યાં સુગંધી વાસદ્રવ્ય સૂછ્યું, તેટલામાં તો ભોજપત્રમાં લખેલ વાક્ય અને તેનો અર્થ પણ સારી રીતે જાણ્યો. તેની ખાત્રી માટે એક બીજા પુરુષને તે વાસ સૂંઘાડ્યો, ત્યારપછી તેની પાસે વિષયોનો ભોગવટો કરાવ્યો, તો તે મનુષ્ય મૃત્યુ પામ્યો - એ જ પ્રમાણે બીજી પણ વિશિષ્ટ વસ્તુઓની ખાત્રી કરી, ‘અરેરે ! તું તો મર્યો, અને બીજાને પણ મારતો ગયો.' આ પ્રમાણે અતિશય દુ:ખમાં સબડતો જીવવાની ઇચ્છાથી તે બિચારો ઉત્તમ મુનિની માફક પોતાનું જીવન પસાર કરવા લાગ્યો. (૧૮૨) ચંદ્રગુપ્તચાણક્ય મંત્રી કથા સંપૂર્ણ.
પોતાના સ્વજન સંબંધી દ્વારને આશ્રીને કહે છે -
