________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૪૨૫ કરે, તો પણ તે ઝેર પરાભવ કરનાર ન થાય. દરરોજ ચાણક્ય પાસે હોય, ત્યારે જ રાજા ભોજન કરે, કોઇક દિવસે કોઈપણ પ્રકારે બીજા કાર્યમાં રોકાયેલો હોવાથી રાજાના ભોજન-સમયે તેની ગેરહાજરીમાં ગર્ભવતી રાણીઓ સાથે બેસી ભોજન કરવાની ઈચ્છા કરી. આ ભોજનમાં ઝેર છે, તેનો પરમાર્થ ન જાણનાર અતિપ્રેમથી પરાધીન બનેલા રાજાએ પોતાના થાળમાંથી રાણીને એક કોળિયો આપ્યો. એટલામાં રાણીએ ઝેરવાળો કોળિયો ખાધો કે તરત ભાન ગુમાવ્યું અને રાણી પરવશ બની ગઈ. આ વાત ચાણક્યને જણાવી, એટલે તે ઉતાવળે પગલે આવી પહોંચ્યો. આને વમન કરાવવું યોગ્ય નથી, કારણ કે ગર્ભવતી છે. એટલે મનમાં ચિંતવવા લાગ્યો. તે કાળે કરવા યોગ્ય કાર્યમાં સાવધાન બની, પોતે જ શસ્ત્ર ગ્રહણ કરીને પેટ ચીરીને, પાકીને તૈયાર થએલા ગર્ભને પોતાના હાથે ગ્રહણ કરી જુના ઘીથી પૂર્ણ રૂવાળા ભાજનમાં સ્થાપન કર્યો. તે બાળકના મસ્તક પર ખોરાકના ઝેરનું ટપકું લાગેલું હોવાથી “બિન્દુસાર' એવું નામ સ્થાપન કર્યું. ગમે તે પ્રકારે બાળકને જીવાડ્યો. ક્રમે કરી દેહ વૃદ્ધિ પામ્યો. ગર્ભમાં રહેલાને જ બહાર કાઢવાથી તેને રુંવાડાં ન ઉદ્દભવ્યાં. કાલે કરીને ચંદ્રગુપ્ત મૃત્યુ પામ્યો, એટલે બિન્દુસાર રાજા થયો. ce. સુબુદ્ધિમંત્રીનું વેર કેવી રીતે વાળ્યું?
આગળ ઉત્થાપન કરેલા નંદ રાજાના સુબંધુ નામના એક મંત્રીએ ચાણક્યનો તેવો એક અપરાધ ઉભો કરીને આ નવા રાજાના કાન ભંભેર્યા કે – “હે દેવ ! જો કે આપ મારા પ્રત્યે કૃપાવાળી વિકસિત દૃષ્ટિથી જોતા નથી, છતાં પણ આપનું હિત અમારા અંતરમાં વસેલું હોવાથી આપને સત્ય હકીકત જણાવવી જ પડશે કે, “આ ચાણક્ય મંત્રીએ આપની માતાનું ઉદર ચીરીને તેને મરણ પમાડી, તો આનાથી બીજો કયો વૈરી હોઇ શકે ?” એમ સાંભળીને કોપ પામેલા રાજાએ પોતાની ધાવમાતાને પૂછ્યું, તેણે પણ તેમ કહ્યું, પણ મૂળથી આખી બનેલી હકીકત ન કહી. સમય થયો, એટલે ચાણક્ય સભામાં આવ્યો, રાજાએ પણ તેને દેખીને ભાલતલની ભૃકુટી ચડાવી, ક્રોધ મુખવાળા બની મુખ ફેરવી નાખ્યું. “રાગાંધ રમણીઓ, રાજાઓ, વૃક્ષની પાણીની નીકો, નજીક રહેલાઓ જે તરફ લઈ જાય તે તરફ જાય છે.” રાજા વિમુખ-વિપરીત થયો એટલે ચાણક્ય વિચારવા લાગ્યો કે, “આજે શત્રુની જેમ શાથી ક્રોધ પામીને મારા તરફ આવો વર્તાવ કરે છે ?'
તરત જ પોતે પોતાના ઘરે જઇને પોતાના ઘરના સારભૂત સુવર્ણાદિક પુત્ર, પૌત્ર, સ્વજનાદિકને આપીને વિચારવા લાગ્યો કે, મારા પદની સંપત્તિ મેળવવાની ઇચ્છાથી કોઇક દુર્જન ચાડિયાએ રાજાના કાન ભંભેર્યા જણાય છે – એવી શંકા થાય છે. તો હવે તેવું કાર્ય કરું કે, જેથી દુઃખ પામેલો દુઃખમાં જ પોતાનું લાંબું જીવન પસાર કરે. એટલે પ્રવર
