________________
૪૧૪.
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ તું જ્યારે બાળક હતો, તારી અંગુલીમાં કીડા પડેલા હતા, તેની તેને પારાવાર વેદના થતી હતી, તું મોટેથી રોવાનું ક્ષણવાર પણ બંધ રાખતો ન હતો, ખરાબ પરુની દુર્ગધ મારતી હતી, તેવી આંગળી છતાં પિતા તને બિલકુલ છોડતા ન હતા. જ્યારે તે આંગળી પોતાના મુખની પોલાણમાં રાખતા હતા, ત્યારે પીડા શાંત થતી હતી. c9. શ્રેણિકનું મeણ
આ પ્રમાણે રોતો બંધ રાખવા માટે હંમેશા તને ખોળામાં જ બેસાડી રાખતા હતા. આટલું તારા માટે કરનારને હે કૃતજ્ઞ ! તેં બહુ સારો ઉપકાર કર્યો છે. ઉપકાર કરનાર ઉપર ઉપકાર કરવો, અપકાર કરનારનો અપકાર કરવો તે તો સંસારમાં આપ-લે કરવાનો સામાન્ય વ્યવહાર છે. તેની કશી પ્રશંસા કરવાની હોતી નથી, પરંતુ અપકાર કરનાર ઉપર ઉપકાર કરવો અને ઉપકાર કરનાર ઉપર અપકાર કરે, તો તે સુપુરુષો અને કુપુરુષોમાં શિરોમણી ભાવને પામે છે. આ સાંભળીને એકદમ ઉપશાંત થએલા વૈરવાળો કોણિક વિચારવા લાગ્યો કે, અરે ! નિર્ભાગી એવા મેં પિતાજીને આવી વિડંબના કરી.” તો હવે હું જાતે ત્યાં પ્રચંડ લોહદંડ-મોગર લઇને જલ્દી જાઉં અને તેમની બેડીના સો ટૂકડા કરી કેદખાનામાંથી મુક્ત કરી પિતાજીની ક્ષમા માગું.' હાથમાં મોટા પ્રચંડ લોહદંડ લઇને આવે છે. પ્રહરણ વગરના હસ્તવાળા આપને તે અનાર્ય પુત્ર....આ સાંભળીને શ્રેણિકરાજા આમ વિચારવા લાગ્યા-”કોઈક ખરાબ રીતિના મારથી એ મહાપાપી આજે મને મારી નાખશે, તો ગાંઠ છોડીને તાલપૂટ ઝેરનું ભક્ષણ કરી લઉં.' તે પ્રમાણે કરવાથી ક્ષણવારમાં તે ચેષ્ટા વગરના થઈ ગયા.
આવી સ્થિતિમાં કોણિક રાજાને દેખે છે. તેમના જીવિતની જેમ લોહની બેડી ભાંગી નાંખે છે. યંત્ર, તંત્ર, મંત્ર, મહાઔષધિ, મૂલિકા વગેરેનો પ્રયોગ કરી જીવ લાવવા પ્રયત્ન કરે છે. જ્યારે જીવમુક્ત થએલા પિતાને જોયા, એટલે મોટી પોક મેલી રુદન કરવા લાગ્યો. અતિ વૈરભાવનો કાળ વીતી ગયો. અત્યારે તો સ્નેહનો કાળ છે, તે સમયે મારી હાજરીમાં પિતાજી પરલોકવાસી થયા, અહો ! મારા પાપની કેવી પરંપરા છે. શ્રેણિક ક્ષાયિક સમ્યગ્દષ્ટિ અને દેવાધિદેવ પર અત્યંત ભક્તિવાળા હોવા છતાં પણ વિડંબનાથી મૃત્યુ પામ્યા. અહો ! દૈવની ગતિ કેવી વિચિત્ર વિલાસવાળી છે ! વળી દૈવ કેવું છે કે-"મૃગલો પાશ-બંધનને છેદીને કૂટ રચનાવાળી જાળને ભાંગીને વનમાં દૂર ગયો, તો ત્યાં દાવાનળર્ની અગ્નિ-શિખાના ભડકાના ભયંકર સમૂહથી પણ વનમાં બહુ આગળ નીકળી ગયો. વળી શિકારીના બાણના વિષયમાં આવ્યો, તો ત્યાંથી પણ ઘણા વેગથી ફાળ મારી, બાણ ચૂકાવી દોડવા લાગ્યો. આટલા સંકટમાંથી પાર પામવાં છતાં દોડતાં દોડતાં કૂવામાં પડ્યો.
