________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૪૧૫ સંકટસમયમાં ચાહે તેટલો ઉદ્યમ કરે, પરંતુ દેવ પ્રતિકૂળ હોય, ત્યારે પુરુષાર્થ પણ નિષ્ફળ થાય છે.
શ્રેણિક મૃત્યુ પામી પ્રથમ નરકના પ્રથમ સીમંત નામના પાથડામાં ૮૪ હજાર વર્ષના અમુષ્યવાળો નારકી થયો. ત્યાંનું આયુષ્ય પૂર્ણ થશે, એટલે ત્યાંથી નીકળી ભરત-ક્ષેત્રના મુગટરત્ન સમાન પદ્મનાભ નામના ભાવી ચોવીશીમાં પ્રથમ તીર્થંકરપણે ઉત્પન્ન થશે. તેની મરણોત્તર ક્રિયા કર્યા પછી કોણિક અતિશય શોકગ્રસ્ત દેહવાળો હવે રાજગૃહમાં રહેવા માટે પણ કંટાળ્યો, જેથી રાજગૃહ નગર છોડીને નવીન ચંપક-પૃથ્વીમાં ચંપાપુરી વસાવીને ત્યાં રહેવા લાગ્યો. ઘોડા, રથ, હાથી, પાયદળ સૈન્ય વગેરે ઘણું એકઠું કરી હંમેશા રાજ્ય વહન કરે છે. કોઇક સમયે પોતાની ઘણી જ સૈન્યાદિક વિશેષ સામગ્રી દેખીને ખોટા અભિમાનથી ઘેરાએલો અભિમાન-હસ્તિ પર આરૂઢ થયો. કોઇક સમયે ભગવંતની દેશનામાં સાંભળ્યું કે સદા પાપ કરનારા જીવો નીચેની સાત પૃથ્વીઓમાં ઉત્પન્ન થાય છે.(૪૦૦) કોણિકે ભગવંતને પૂછ્યું કે, “હે ભગવંત ! આવતા ભવમાં મારી ઉત્પત્તિ ક્યાં થશે ? ભગવંતે કહ્યું કે, “તું છઠી પૃથ્વીમાં જઈશ.”
કોણિક- હે ભગવંત ! હું સાતમીમાં કેમ ન જઇશ! મારામાં શી ન્યૂનતા છે ?” સ્વામી-મહાપરિગ્રહ-આરંભ કરનાર ચક્રીઓ જ ત્યાં જાય. કોણિક-હે સ્વામી ! શું હું ચકી નહિ થઇશ ? “
સ્વામી-નક્કી ન જ થઇશ. ૧૪ રત્નો હોય, તે જ છ ખંડ ભારતનો સ્વામી થઇ શકે છે. ત્યારપછી કોણિકે કૃત્રિમ-બનાવટી ચૌદ રત્નો તથા હાથી વગેરે તૈયાર કરાવરાવ્યાં. દક્ષિણ ભરતાર્ધની સાધના કરી. હવે બાકીનો ઉત્તર ભરતાર્થ સાધવા અતિશય ઉત્કંઠિત થયો. તે તરફ પ્રયાણ કરી તમિસા ગુફાના દ્વારમાં કૃતમાલ નામના દેવને બોલાવે છે. તે દેવ ! તું વિઘ્ન કર્યા વગર જલ્દી ઉતરાર્ધ ભરત જિતવા માટે દરવાજો ખોલ. હું તેરમો ચક્રવર્તી ઉત્પન્ન થયો છું, તે તું જાણતો નથી ? ત્યારે તે દેવે કોણિકને જણાવ્યું કે, “અવસર્પિણીમાં બે-છક્કા અર્થાત્ છ-દુ બાર જ ચક્રીઓ થાય છે અને તે તો થઇ ગયા છે. મદોન્મત્ત ચિત્તવાળો તું ક્યાંથી ટપકી પડ્યો. ત્યારે કોણિકે કહ્યું કે, બાર માસનો અભિવર્ધિત વર્ષમાં તેર માસ જેમ થાય છે, તેમ બાર ચક્રીઓ થાય છે, પછી હું તેરમો થાઉં તેમાં શું અજુગતું છે ? કૃતમાલ દેવે કહ્યું કે, “આટલા લાંબા કાળમાં અત્યારસુધી કોઇ ચૂલામાસની જેમ તેરમો ચક્રવર્તી થયો નથી, તેમ કોઇએ કહ્યું નથી કે, ‘તું હવે તેરમો ચક્રી થવાનો છે.'તું શિક્ષાપાત્ર છે-એમ જણાવીને તેને ઉગ્ર બાણ મારીને ક્ષણવારમાં નીચે પાડ્યો. ત્યાં મૃત્યુ પામી, રૌદ્ર પરિણામવાળા તરત છઠ્ઠી નરકમૃથ્વી ગયો, જ્યાં બાવીશ સાગરોપમનું
