________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૪૧૧ કિનારે શું થતું હશે ? આ શબ્દો સાંભળીને શ્રેણિકરાજા વિચારે છે કે, “આનો પ્રેમી કોઇ પરપુરુષ હોવો જોઈએ. અરે ! દુર્જનના ચરિત્ર માફક સ્ત્રીઓનાં ચરિત્રને ધિક્કાર થાઓ. સુખેથી મધ સરખું મીઠું વચન બોલનારી હોય, પરંતુ હૃદયમાં તો મહાભયંકર સર્પની દાઢાના સખત ડંખ સરખી હોય છે. સંતાપ આપનાર સંસારમાં કંઇકને વિશ્રાંતિનું સ્થાન હોય તો સ્નેહાળ પત્નીઓ હોય છે, પરંતુ કોપાયમાન સર્પના ફણાની ભયંકર આકૃતિ સરખી એવી તે સ્ત્રીઓથી સર્યું. તુચ્છ સ્વભાવવાળા દુર્જનો સાથેની મૈત્રી કેવી હોય છે, તો કે અસ્થિર હોય છે. વાયરાથી લહેરાતા પ્રગટ ધ્વજાના વસ્ત્રના પલ્લવથી વધારે ચંચળ હોય છે, ત્યારે આકાશમાં નવીન મેઘનો આડંબર અથવા સંધ્યાના રંગો ચપળ હોય છે ? ના, ના, ના. પ્રિયને વિષે પત્નીને પ્રેમ તે સર્વની ચંચળતા કરતાં વધારે ચપળ થઇને જવાવાળો હોય છે.
આવા આવા સ્ત્રીઓ અને ચેલણા સંબંધી ખોટા વિકલ્યો કરવામાં વ્યાકુળ થએલો તે શ્રેણિક પ્રાતઃ સમયે જગ...ભુની પર્યાપાસના કરવાની આશાએ પ્રયાણ કરવા તૈયાર થયો. અભયને બૂમ પાડીને કહ્યું કે, “હું કહું તે મારી આજ્ઞા-પ્રમાણે કરવું. અંતઃપુરમાં જઇને અંતઃપુર સહિત સમગ્ર સ્થાન સળગાવી મૂકવું. હું અત્યારે જઇ રહેલો છું, તો આ મારી આજ્ઞાનો હમણાં તરત જ અમલ કર કે, જેથી બળી મરતી તે સર્વેના કરૂણ રુદન-સ્વર હું જતો જતો સાંભળ. હવે અભય વિચાર કરે છે કે, “ખોટી કલ્પનાના વિકલ્પોયુક્ત બુદ્ધિથી આ આજ્ઞા પિતાજી આપે છે, પરંતુ કોપ પામેલા આ પણ વિચારતા નથી કે રોષે ભરાએલાને પ્રથમ જે બુદ્ધિ થાય છે, તે પ્રમાણે કાર્ય ન કરવું. અને જો તે કાર્ય કરાય તો તેનું ફળ સુંદર ન પરિણમે. એકલું માત્ર શ્રવણ કરેલું હોય તે ન સ્વીકારવું કે, જે આપણે પ્રત્યક્ષ ન દેખેલ હોય, કદાચ પ્રત્યક્ષ દેખ્યું હોય તો પણ યુક્તાયુક્તનો લાંબો વિચાર કરવો. હવે હું પણ અત્યારે બીજું શું કરું ? શાસ્ત્રોના અર્થો ભણેલા પંડિતોને પણ બે બાજુથી વચમાં એવી ભીડ આવી પડે છે કે, જે ચિત્તમાં સુખ ઉત્પન્ન કરતું નથી. નથી તે ગ્રહણ કરાતું કે નથી તે છોડી શકાતું.
હવે અભયે એક જીર્ણશાળા હતી, તેમાં મોટી જ્વાળાશ્રેણી તેમ જ મોટા ગોટેગોટા ધૂમાડાની પંક્તિથી આકાશ પૂરાતો હોય તેવો અગ્નિ સળગાવ્યો. રાજા પણ પાછળ પાછળ જોતો જોતો ભગવંતને વંદન માટે જતો જતો ચિંતવવા લાગ્યો કે, “હે ચેલ્લણે ! તેં પોતે કરેલા કર્મનું ફળ હવે ભોગવ .” ઘણી ઉતાવળથી પ્રભુના ચરણ-કમળમાં પ્રણામ કરીને પૂછયું કે, “હે સ્વામી ! ચેલ્લા એક કે બે પતિવાળી છે ? તે આપ ફરમાવો. ભગવંતે એક પતિવાળી કહી, એટલે એકદમ વેગથી ઉઠીને ચાલતા ચાલતા પશ્ચાતાપાગ્નિથી બળતા
