________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૩૬૫ તેને ન પહોંચી શકતો અભિમાનનો દેખાવ કરીને રહેતો હતો.
"જ્યાં સુધી ઉપકારીનો ઉપકાર કરવાનું અને વૈરીનું વેર વાળવાનું કાર્ય પૂર્ણ ન થાય, ત્યાં સુધી દુર્જન દેવ ! મને અહીંથી લઈ જઇશ નહિ.' જ્યારે શત્રુ ઉપર અપકાર કરવાનો, મિત્ર ઉપર ઉપકાર કરવાનો અને બધુવર્ગને સત્કારવાનો અવસર પ્રાપ્ત થયો હોય અને તેને અનુસાર જેઓ અપકાર, ઉપકાર કે સત્કાર કરતા નથી, તેવા માણસના જીવનથી સર્યું.” સાગરચન્દ્રકુમાર કમલાલાને ઘણા વલ્લભ હતા. તે કુમારે નેમિનાથ ભગવંત પાસે શ્રાવકપણાનાં અણુવ્રતોનો સ્વીકાર કર્યો.
અતિવૈરાગ્યથી સ્મશાનમાં નાસિકાના અગ્રભાગ ઉપર દૃષ્ટિ સ્થાપન કરીને તે ધન્યકુમારે કાઉસ્સગ્નમાં ઉભા રહેવાની પ્રતિમારૂપ અભિગ્રહ ધારણ કર્યો. કમલામેલાનું અપહરણ કરેલ, તે વૈર સારગચંદ્ર ઉપર રહેલું હતું, તેનાં છિદ્રો ખોળનાર નભસેનને પ્રાપ્ત થયું. રાત્રે જ્યારે સાગરચંદ્ર એકાંતમાં એકલા કાઉસ્સગ્ગ ધ્યાનમાં રહેલા હતા, ત્યારે તેણે તેને કહ્યું કે, હો પાપી ! આજે તું મને બરાબર પ્રાપ્ત થયો છે, કહે કે, “તું ક્યાં જાય છે ? કમાલામેલા, મારી પત્નીના કામુક બનવાનું ફળ લેતો જા.' એમ કહી હાંડલીના કાંઠાને મસ્તકે સ્થાપન કરી, તેમાં ધગધગતા લાલચોળ અંગારા ભર્યા. તેવા અગ્નિથી થતી વેદનાને તે સારી રીતે સમતાપૂર્વક સહન કરતો હતો અને મનમાં એમ વિચારતો હતો કે, “હે જીવ ! તેં આ કર્મ આ લોકમાં અહિં જ કરેલું છે, માટે તેને અહિં જ ભોગવી લો. મનમાં જરાપણ કોપ કરીશ નહીં, આ તારો જ મહાઅપરાધ છે કે, તેં વગર અપરાધીના ઉપર અપરાધ કર્યો હતો. તે જ્યારે પોતાના અપરાધનો બદલો લે છે, તેમાં તે અકાર્યકારી કેવી રીતે ગણાય ?
અનુરાગ-કામાનુરાગ-પ્રેરિત મનવાળા તેના ફળની તરફ નજર ન કરનારા જે પ્રકારનાં કાર્યો કરે છે, તેના ફળની આગળ આજે આ ફળ કયા હિસાબમાં છે ? અપરાધ કર્યાના બદલામાં મૃત્યુ આપે, તો તેમાં તેમના ઉપર શો રોષ કરવાનો હોય ? વગર અપરાધે મૃત્યુ આપે, તો અહિં વિસ્મયને અવકાશ ગણાય. આવા ભાવનામૃતથી આત્માને વારંવાર સિંચન કરતો બળી ગએલા મસ્તકવાળો સાગરચન્દ્ર મૃત્યુ પામીને હોવાં છતાં સત્ત્વથી ચલાયમાન ન થયા, તો સાધુને શું વધારે કહી શકાય ?(૫૭) આ વિષયમાં બીજું દૃષ્ટાંત કહે છે
देवेहिं कामदेवो, गिही विनवि चालिओ(चाइओ)तवगुणेहिं
मत्तगंयद-भुयंगम-रक्खस-घोरट्टहासेहिं ||१२१।। દેવતાઓએ વિદુર્વેલા મદોન્મત્ત હાથી, સર્પ, રાક્ષસના કરેલા ઉપસર્ગો, કરેલા અટ્ટહાસ્યના
