________________
૩૯૦
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ અસાધારણ પરાક્રમવાળો છે, તેને પિતાના રાજ્ય પર સ્થાપન કરો અને મોહનોમુઝવણનો ત્યાગ કરો.” એટલે અધિકારી વગેરેએ તે પ્રમાણે કર્યું અને પદ્માવતીએ નવારાજાને કહ્યું કે, “હે પુત્ર ! આ તેતલિએ તને પ્રાણો આપેલા છે. અર્થાત્ તને મરણથી બચાવ્યો અને રાજ્ય લક્ષ્મીનો વૈભવ અપાવ્યો છે. શું આ કોઇ બીજાનો પ્રભાવ છે ? તેને પૂછ્યા સિવાય તારે કાંઇપણ ન કરવું, કે કોઇને આજ્ઞા આપવી નહિ.
ત્યારપછી તેણે સર્વ રાજ્ય કાર્યોમાં તે બુદ્ધિશાળીને સ્થાપન કર્યો, નિશ્ચિત બનેલો કનકધ્વજ રાજા પોતે તો મનગમતા વિષયો ભોગવતો હતો. હવે તેતલિપુત્ર મંત્રી પણ તીવ્ર ખોટા અભિમાનથી થએલા મદોન્મત્તમનવાળો હંમેશાં રાજસભાના પ્રભાવથી લોકોને આકરી શિક્ષાઓ વગેરે કરવા લાગ્યો. કોઇ દિવસ ધર્મ કરતો નથી, તેને ધર્મનું નામ પણ બિલકુલ સહન થઇ શકતું નથી. એટલે પોટિલાદેવ આવીને તેને પ્રતિબોધ કરે છે. દેવ જાણે છે કે, રાજાની મહેરબાની રૂપી વાયુથી વ્યાકુલમનવાળો પ્રતિબોધ પામશે નહિં, તો હવે રાજા, સામંતો, નગરલોકોનાં મન તેના પ્રત્યે ક્રોધથી લાલ થએલા નેત્રવાળો રાજા તેનાથી વિમુખ થઇ ગયો. સંકોચાઇને જ્યાં પ્રણામ કરે છે, તેટલામાં તો રાજા બીજી તરફ બેસે છે. જ્યાં પગની આગળ લાગે છે, ત્યાં તો રાજા કંપાયમાન થઈ ઉભો થઈ જાય છે. હવે તે ગભરાએલો રાજાના મુખ્ય વિશ્વાસુ પુરુષો પાસે પહોંચ્યો. ત્યારે તેઓ પણ તેનાથી પ્રતિકૂળ થઈ ગયા. કંઈક બોલીને પોતાને ઘરે ગયો, તો પુત્ર, સ્ત્રી, આદિ સમગ્ર પરિવાર તેના તરફ મોં ચડાવીને અનાદરથી જોવા લાગ્યા.
પછી મરવાની ઇચ્છાથી તાલપુટ ઝેરનું ભક્ષણ કર્યું, તો તે ઝેર અમૃત માફક પરિણમ્યું. Qરકાથી પેટ ચીરે છે, તો તે પણ પુષ્પમાળા સરખી બની ગઈ. ગળે ફાંસો બાંધી લટકવા ગયો, તો તે પણ તડ દઇને તૂટી ગયો. બળતી તૃણની ઝુંપડીમાં પેઠો, તો તે પણ વાવડી સરખી બની ગઈ. મોટી શિલા ગળે બાંધીને ઊંડી વાવડીમાં ઝંપાપાત કર્યો, તો તે વાવડી પણ જલ્દી છીછરા જળવાળી થઇ. જ્યારે મરવાના સર્વે ઉપાયો નિષ્ફળ નીવડ્યા, પછી તે નગરમાંથી બહાર નીકળ્યો. જ્યાં આગળ ગયો, ત્યાં મોટા ખાડા, તેની બે પડખે રાક્ષસો છે, વળી તેની પાછળ હાથી દોડતો આવે છે. આ પ્રમાણે અતિસંકટ-જાળમાં યમરાજાની દાઢામાં પકડાએલાની જેમ આવી ફસાઈ ગયો છે. ત્યારે પૂર્વે જેણે સંકેત કરેલો હતો, તેવી સુંદર પોટિલાભાર્યાને સંભારી. “અરે પાર્ટિલે ! હું આટલા સંકટમાં સપડાયો છું, છતાં પણ તું મને દર્શન આપતી નથી ? મારા પાપના ઉદયથી તેં કબૂલેલી વાત પણ ભૂલી જાય છે !”
આ સમયે નિરંતર શંગાર ધારણ કરવા રૂપ દેવે પોર્ટિલાનું રૂપ પ્રગટ કરી પોતાને
