________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરનુવાદ
૩૯૫ લોકોના મનને આનંદ આપનાર, પિતાના મનોરથો સાથે વૃદ્ધિ પામતો ક્રમસર નિર્મળ બુદ્ધિવાળો થતો તે આઠ વર્ષનો થયો. કોઇ વખત નિશાળમાં ભણતો હતો, ત્યારે કોઈક વિદ્યાર્થી સાથે વિવાદમાં સામે કહ્યું કે, પિતા વગરના હે રાંકડા ! તારાથી કોણ બીવે છે !“ (૫૦) તે સાંભળીને અનેક વિકલ્પ કરતા માનસવાળો અપમાન સંકલ્પ પામેલો માતાને પૂછવા લાગ્યો કે, “મારા પિતા કોણ છે ? તો માતાએ ભદ્રશેઠ કહ્યા. બુદ્ધિશાળી પ્રત્યુત્તર આપતાં કહે છે કે, “એ તો તારા પિતા છે, મારા પિતા કોણ તે કહે. ત્યારે કહે છે કે, “કોઈ પરદેશી અહિં મારા પિતાને ત્યાં કોઇક પરોણા આવ્યા હતા ત્યારે પિતાજીએ હર્ષથી મને તેની સાથે પરણાવી હતી, હું તો તેની નિર્દોષ ભાર્યા છું. લાંબા સમયથી તે તો પિતાને ઘરે રોકાયા હતા. અત્યારે તે ક્યાં છે, તે હું જાણતી નથી. પરંતુ એક નિશાની ભારવટ પર લખેલી હતી, તે તેણે તેને બતાવી. તે લખેલા અક્ષરનો પરમાર્થ જાણીને અભય બાળકે માતાને કહ્યું કે, “અહિં રહીને શું કામ છે ? રાજગૃહમાં મારા પિતા રાજા છે, તો આપણે ત્યાં જઇએ.
પતિની રાજલક્ષ્મીનો વૈભવ છોડવો યોગ્ય ન ગણાય, દાદાને ત્યાં આટલો કાળ રહીને આપણે તેના દેવાદાર થયા છીએ. શેઠને આ વાત પૂછી. તેણે પણ ગાડાં અને માર્ગમાં જોઇતી જરૂરી સામગ્રી તૈયાર કરાવી આપી. વિલંબ કર્યા વગર સારા દિવસે શકુન દેખીને પ્રયાણ કર્યું. તે રાજગૃહ નગરીએ પહોંચ્યો, માતાને બહારના ઉદ્યાનમાં બેસાડીને નગરમાં પ્રવેશ કરતાં અહિં એક મેળાવડો દેખવામાં આવ્યો, આગળ ચાલીને બાળકે પૂછયું કે, “આ નગરલોકો એકઠા થઇને શું જુવે છે ? અતિતેજના રાશિ સરખા બાળકને રાજપુરુષોએ જણાવ્યું- “રાજાને અહિં પાંચસો મંત્રીઓ છે, તેમાં ચૂડારત્ન સરખો કોઈ અતિબુદ્ધિશાળી હોય તેને મુખ્ય પ્રધાન-પદ આપવું છે. તે પુરુષની બુદ્ધિની પરીક્ષા કરવા માટે આ પ્રમાણે કરાવ્યું છે કે, “જે એક અવાવરી ખાલી પાણી વગરની વાવડીમાં મુદ્રિકા નાખી છે. જો વાવડીના કિનારા પર બેસીને હાથમાં લઇને તમને કોઇ મુદ્રિકા અર્પણ કરે, તો તેને પાસે લાવવો.”
દરરોજ અનેક પુરુષો અહિં આવે છે, છ માસ થવા છતાં હજુ કોઇ આ કૌતુક-પુર્ણ કરતું નથી. ત્યારે આ બાળકે વિચારીને તેઓને પૂછયું કે, “આ કૌતુક બીજો કોઈ પુર્ણ કરી આપે, તો તેને શો લાભ થાય ? તો તેને પણ તે લાભ મળેતેમ સમ્મતિ આપી. હવે આ બાળક અભય ખાલી વાવડીના કાંઠે મજબૂત પલાંઠી વાળી સ્થિર આસન કરીને બેઠો, ગાયનું છાણ લાવો,” આવ્યું એટલે પર રહેલા અભયે હીરાથી જડિત મુદ્રા છાણમાં ખેંચી જાય તેમ ફેંક્યુ. તથા વાવડી અંદર છાણની આસપાસ સળગતો ઘાસનો પૂળો ફેંકીને છાણને
