________________
૩૮૫
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ રૂ૫ બાણો તેને ભોંકાતાં નથી. એટલે કે, દુર્જનનાં મર્મભેદી વચનો મુનિઓ સમતાથી સહન કરે છે. અને સામા પ્રત્યે ભાવકરુણા વિચારે છે. કવિ ઉસ્પેક્ષા કરતાં અહિં કહે છે કે "હે કાલકૂટ ! તારી આશ્રયસ્થિતિ કેવી વિચિત્ર છે ? ઉત્તરોત્તર આગળ આગળ વિશિષ્ટ સ્થાન પ્રાપ્ત કરવાનું તને કોણે શીખવ્યું ? પ્રથમ તું સમુદ્રના પેટાળમાં હતું, ત્યાંથી દેવોએ સમુદ્ર-મંથન કરી બહાર કાઢ્યું, તો મહાદેવના કંઠમાં વાસ કર્યો, વળી હવે તું ખલ-દુર્જન પુરુષોનાં વચનમાં વાસ કરે છે.” (138) વળી વિવેકીઓને ક્રોધનો અવકાશ હોતો જ નથી, તે વાત બે રૂપકથી સમજાવે છે
જેમ અજ્ઞાની કૂતરાને કોઇકે પત્થર માર્યો,તો તે કૂતરો રોષથી પત્થરને કરડવા જશે, પણ મારનાર તરફ નજર કરતો નથી, જ્યારે સિંહને કોઈ બાણ મારે, ત્યારે બાણ જેણે માર્યું ? તેની તપાસ કરે છે, પણ બાણને કરડવા જતો નથી, બાણ ફેંકનાર તરફ ભાળ મારે છે. (૧૩૯) તેમ અજ્ઞાની-અવિવેકી આત્મા કૂતરા માફક અપકાર કરવા તૈયાર થશે, જ્યારે વિવેકી સિંહની જેમ તેના મૂળ-ઉત્પત્તિકારણની ખોળ કરશે. તે વિચારે છે-તે પૂર્વભવમાં કુશલ કર્મ નથી કર્યું, તેથી કરીને સમર્થ એવો પણ પુરુષ તને બાધા ન કરી શકે. જો સુકૃત કર્યું હોત, તો તને કોઇ બાધાપીડા કરી શકતે નહિ હવે અત્યારે શા માટે કોઈના ઉપર નિષ્કારણ ક્રોધ કરે છે ? આમાં કદર્થના કરનારનો વાંક નથી, પણ મારાં પોતાનાં કરેલાં અશુભ કર્મનો જ વાંક-દોષ છે. હું કોના ઉપર ગુસ્સો કરું છું ? એમ વિચારી મહાધીર પુરુષો આપત્તિ-સમયે વિહ્વલ બનતા નથી. (૧૪૦) આ પ્રમાણે દ્વેષ-ત્યાગ કહીને હવે અનુરાગવાળા સ્વજનાદિકને વિષે રાગનો ત્યાગ કરવા માટે જણાવે છે-સાધુ થએલા પુત્ર પરના અનુરાગથી પિતા સેવકો દ્વારા તેના ઉપર શ્વેત છત્ર ધરાવે છે, તો પણ સ્કંદકુમાર સાધુ પોતાના પિતા, બધુ આદિક સ્વજનોના સ્નેહપાશમાં બંધાઈને અનુરાગ કરતા નથી. (૧૪૧) કુંદકની કથા કહે છે, ૮૮. ઠંઘકમુનિની કથા
શ્રાવસ્તિ નગરીમાં કનકકેતુ નામના રાજા હતા, તેને મલયસુંદરી રાણીના ગર્ભથી ઉત્પન્ન થએલ કુંદક નામનો કુમાર હતો. સુનંદા નામની કન્યા હતી, તેને કોઈક દેશના પુરુષસિંહ નામના રાજાને આપી હતી. કોઇક સમયે શ્રાવસ્તિ નગરીમાં વિજયસેન નામના આચાર્ય સમવસર્યા, તેમની પાસે ધર્મશ્રવણ કરીને માતા-પિતાને ખૂબ સમજાવીને સ્કંદકકુમારે દીક્ષા લીધી. કાલક્રમે તેણે જિનકલ્પનો સ્વીકાર કર્યો. પોતાના પુત્રસ્નેહથી દીક્ષાના પ્રથમ દિવસથી જ પિતા તેના મસ્તક પર કાયમ શ્વેતછત્ર ધરાવે છે. વિહાર કરતા ક્રમસર તે બેનના દેશમાં ગયાં. ત્યાં નગરમાં ફરતા હતા, ત્યારે ગવાક્ષમાં બેઠેલી નાનીબેને તે
