________________
૩૮૨
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ અંદર ઘૂસી ગયો. “અરે ! આ કોણ છે, આ કોણ છે ? તેને હાથથી પકડી લો.” એમ બોલતા જ એકદમ તે રાજાને વીરસેને બાંધી લીધો. ત્યારપછી તરવાર ખેંચીને મજબૂત મુઠીથી તેના કેશ પકડીને રાજાને કહ્યું કે, જો જીવવાની ઇચ્છા હોય, તો તે કનકકેતુ રાજાને તાબે થઈ તેની સેવા કર. એટલામાં “હું રાજાને છોડાવું, હું રાજાને મુક્ત કરાવું “ એમ સૈનિકો સ્પર્ધા કરવા લાગ્યા એટલે તે રાજાએ પોતાના સૈનિકોને રોક્યા કે મારા પ્રાણની હોડ ન કરો. બે ત્રણ દિવસ થયા પછી કનકકેતુ રાજાએ સૈન્ય મોકલ્યું. ઔચિત્ય જાણનાર એવા તેણે આ પકડેલા રાજાને સમર્પણ કર્યો.
આ પ્રમાણે હાથે બાંધેલા રાજાને તે કનકકેતુ રાજા પાસે લાવ્યો. તેને નમન કર્યું. વિસ્મય પામેલા તે રાજાએ એકદમ તેને બંધનમાંથી છોડાવ્યો. વિરસેન સુભટનો સમગ્ર વૃત્તાન્ત કહ્યો. રાજાએ પૂછ્યું કે, તેનું સૈન્ય તો ઘણું જ હતું. ત્યારે પોતે તેવા સમયે ગયો હતો, જેથી સૈનિકો ખાવા-પીવાના આરામમાં હતા અને રાજા એકાકી હતો. ત્યારપછી તે રાજાને તેના રાજ્ય પર ફરી સ્થાપન કર્યો અને શ્રેષ્ઠ આભૂષણ આદિથી સત્કાર કર્યો. તે રાજાએ પણ પોતાના સર્વસ્વથી આ કનકકેતુ રાજાનું માંગલિક કર્યું. આ રાજાએ પણ તેનો સત્કાર કરી પોતાના દેશમાં મોકલી આપ્યો. હર્ષ પામેલા મહારાજાએ વીરસેન સુભટને પોતે મનથી ધારેલા કરતાં પણ ઘોડા, હાથી, કોશ, અને દેશોનું આધિપત્ય આપ્યું. તથા ઘણા સ્નેહથી તેને “સહસ્ત્રમલ' એવું બિરુદ પણ આપ્યું. ન્યાય-નીતિમાં આગ્રહવાળો બની પોતાનું રાજ્ય નિષ્કપટભાવે પાલન કરતો હતો. (૨૦)
કોઈક સમયે નગર ઉદ્યાનમાં સુદર્શન નામના આચાર્ય ઓચિંતા પધાર્યા. તેમના ચરણમાં વંદન કરવા માટે સહસ્ત્રમલ્લ પણ ત્યાં આવ્યો. ત્રણ પ્રદક્ષિણા આપી આચાર્યના પાદયુગલમાં પ્રણામ કરીને બે હસ્તકમળ જોડીને તે આનંદપૂર્વક સામે બેઠો. અતિશયજ્ઞાની સૂરિ ભગવંતે જ્ઞાનવિશેષથી જાણ્યું કે, દેશનાથી પરોપકાર થવાનો છે, એટલે નવીન મેઘ સરખા ગંભીર સ્વરથી દેશના શરૂ કરી
"દુઃખમય આ સંસારમાં કોઇક જીવ અતિરૌદ્ર દારિદ્રમુદ્રાથી અતિશય વ્યથા ભોગવે છે, વળી કોઇક આત્મા સ્નેહી પત્નીના વિરહમાં ક્લેશ-ભાજન બને છે, કોઇકને શરીરમાં રોગનો આવેગ ઉત્પન્ન થાય તો તેની ભવિષ્યની આશાઓ ઢીલી પડી નાશ પામે છે, આ ગહન સંસારમાં સર્વથા સુખી હોય એવો કોઇ જીવ નથી.” વળી આ સંસાર-સમુદ્રમાં ડૂબતા વળી ઊંચે આવતા દુઃખરૂપ જળમાં આમતેમ અથડાતા એવા ભવ્યાત્માઓએ જિનેશ્વર ભગવંતે કહેલા સુંદર ધર્મરૂપ નાવમાં આરોહણ કરવું જોઇએ (૨૫) આ મળેલા સુંદર મનુષ્યપણામાં જો પુણ્ય-ભાથું ઉપાર્જન ન કર્યું, તો જેમ ભાતા વગર મુસાફર ભૂખ-વેદના
