________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
ચંપા અને રાજગૃહની વચમાં ગોબર નામના ગામમાં ગોશંખી નામનો ગોવાળોનો અધિપતિ રહેતો હતો. તેને બંધુમતી નામની ભાર્યાં હતી, પરંતુ તે વંધ્યા હોવાથી પુત્રને જન્મ આપતી ન હતી.. તે ગામની નજીકના એક ગામમાં ચોરે ધાડ પાડી. ત્યાં લોકોને માર મારી પકડી કેદી બનાવી લઇ જતા હતા. ત્યારે કેટલાક દોડીને ભાગી જતા હતા. તેમાં તરતમાં પ્રસવ પામેલી એક યુવતી હતી, જેના પતિને મારી નાખ્યો હતો. તેને બાળક સહિત પકડી. પછી બાળકનો ત્યાગ કરાવ્યો. ગોવાળિયાઓ વગેરે ગયા પછી ગોશંખીએ તે બાળકને જોયો અને સ્વીકારી દીધો. પોતાની પત્નીને અર્પણ કર્યો. લોકોમાં વાત જાહેર કરી કે-'મારી પત્ની ગૂઢ ગર્ભવાળી હતી, તેણે હમણાં જ બાળકને જન્મ આપ્યો.’ પત્નીને વસ્ત્રથી ઢાંકી લીધી. પેલો બાળક પણ મોટો થવા લાગ્યો. પેલી તેની માતાને ચંપાનગરીમાં ચોરોએ વેશ્યાના પાડામાં વેચી નાખી. વેશ્યાના દરેક ચારો તેને શીખવ્યાં. ગીત-નૃત્ય શીખેલી તે સુંદર રૂપવાળી ગણિકા બની. હવે પેલો ગોશંખીનો પુત્ર યુવાન થયો, તે ઘીનાં ગાડાં ભરીને ચંપા નગરીમાં વેચવા ગયો. ત્યાં નગરજનોને ઇચ્છા પ્રમાણે ક્રીડા કરતા દેખીને તે પણ વિષય-સેવનની તૃષ્ણાવાળો થયો, અને વેશ્યાવાડે પહોંચ્યો. તેની માતા વિષે જ તેનું મન આકર્ષાયું, તેને ઘન આપ્યું. રાત્રિના વિકાલ સમયે સ્નાન કરી સુગંધી વિલેપન કરી તંબોલ સહિત જાય છે.
૩૭૪
માર્ગમાં તેનો પગ વિષ્ટાથી ખરડાયો. આ સમયે તેની કુલદેવતાએ ‘રખે આ અકાર્યાચ૨ણ કરે' એમ ધારી તેને પ્રતિબોધ ક૨વા દેવતાએ ત્યાં ગાય-વાછરડાંનાં રૂપો વિકુર્યાં. ત્યારપછી ખરડાએલો પગ બંઠેલા વાછરડાની પીઠ સાથે ઘસીને તે લૂંછવા લાગ્યો. ત્યા૨પછી વાછરડો પોતાને ખરડે છે તેમ બોલ્યો- ‘હે માતાજી ! આ પુરુષ મારી પીઠ પર વિષ્ટાવાળો પગ ઘસે છે.’ ત્યારે માતાએ તેને કહ્યું કે, ‘હે વત્સ ! તેમાં તું અધૃતિ ન કર. જે આજે પોતાની માતા સાથે સંવાસ કરવા જાય છે, તે બીજું શું અકાર્ય ન કરે ?' તે મનુષ્યભાષા સાંભળીને તેને આવી ચિંતા ઉત્પન્ન થઇ કે, ‘આ પણ એક આશ્ચર્યની વાત છે કે, ‘ગાય અને વાછરડો મનુષ્યની ભાષામાં બોલે છે. જે વળી ‘માતા સાથે’ એમ કહ્યું, તે પણ હું તેને પૂછીશ-એમ વિચારી વેશ્યાના ઘરમાં પ્રવેશ કર્યો, તેને ત્યાં જઇ બેઠો અને તેને પૂછ્યું કે, ‘તારી ઉત્પત્તિ કેવી રીતે થઇ, તે કહે.’ તેણે કહ્યું કે, ‘તારે તે ચિંતા કરીને શું કામ છે ?’ ‘ઉત્તમ તપસ્વી, સત્પુરુષો, પ્રધાન સુંદર ૨મણી, મહાપ્રભાવશાલી મણિ આવા પદાર્થો પોતાના ગુણોથી જ ગૌરવ પામે છે, તેની મૂળ ઉત્પત્તિની શા માટે ચિંતા કરવી ?' આવ, મારી સાથે શય્યામાં બેસ, ત્યારે તેણે તેને કહ્યું કે, ‘બીજું પણ તેટલું મૂલ્ય આપું તો જે સાચો સદ્ભાવ હોય તે જણાવ. સોગન-પૂર્વક તેણે સર્વ સાચી હકીકત કહી. જે બાળકનો ત્યાગ મારી પાસે કરાવ્યો. ચોરોએ મને વેચી નાખી, ત્યારે અનેક પ્રકારના તર્ક-વિતર્ક અને
