________________
૩૫૪
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ સમુદ્રજળમાં જેમ લહેરો તેમ તેને લાવણ્ય પ્રગટ થયું. જેના રૂપને જોઇને કામદેવ પરાભવ પામવાથી લજ્જાથી નક્કી મહાદેવના ત્રીજા લોચનાગ્નિમાં પડી બળી ગયો.
તેનાં નેત્રોની શોભા સુંદર હતી. તેની નાસિકાની દાંડી સરખી બીજા કોઇની ન હતી. કપોલ અને હોઠની મુદ્રા-દેખાવ કોઈ અપૂર્વ હતા. વિશાળ ભાલસ્થલ, કાનની રચના કોઇ અપૂર્વ હતી. મુખની શોભા ચંદ્રના સરખી આલાદક અને શરીરની મનોહરતા અવર્ણનીય હતી. તે સમયે ચંપાનગરીની તરુણીઓ મને દરેક ઘરમાં આજ વ્યાપાર-પ્રવૃત્તિ ચાલતી હતી કે, સુજાત આમ કહેતો હતો, આજે તેણે આવો સુંદર શૃંગાર પહેર્યો હતો. આવા વેષથી સજ્જ થયો. ત્યાં આગળ ધર્મઘોષ નામના શ્રેષ્ઠ અમાત્ય હતા.
તેને પ્રાણપ્રિય એવી પ્રિયંગુ નામની પત્ની હતી. સુજાતના ઉત્તમ ગુણો અને અતિરૂપની રેખા, સૌભાગ્ય વગેરે દેખવાની અભિલાષા કરતી હતી. ગવાક્ષમાં ઉભી રહેલી હતી, ત્યારે તે કોઈ વખત જોવામાં આવ્યો. ત્યારપછી તેની સર્વ શોક્યો તેના વિષે અનુરાગવાળી બની એકઠા થઇ તેની પ્રશંસા કરવા લાગી કે, કામદેવ સરખા આ જેનો વલ્લભ થશે, તે યુવતી ખરેખર ધન્ય બનશે.”
કોઈ વખત એકાંત મળતાં તેઓ સુજાત સરખાં વસ્ત્રાભૂષણ પહેરી પ્રિયંગુ પત્નીના અંતઃપુરમાં તેનો અભિનય કરતી હતી. આ પ્રમાણે વિલાસ-પૂર્વક તે ચાલે છે, આમ બોલે છે, આ પ્રમાણે નેત્રોના કટાક્ષ કરે છે, આવા ભાવની રચના કરી હાસ્ય કરે છે. “ હે સખિ ! તેં આવો સુજાત દેખ્યો ? મંત્રી અણધાર્યો આવી પહોંચ્યો અને એકાંતમાં બારણાના છિદ્રમાંથી જેટલામાં દેખે છે, તો પત્નીઓને સુજાતનો હાવભાવ કરતી દેખી.
કુવિકલ્પોની કલ્પના કરવાથી છેતરાએલ કપાળમાં ભ્રકુટી ચડાવીને મંત્રી ચિંતવવા લાગ્યો કે, “આ અંતઃપુરની મારી પત્નીઓ દુષ્ટ શીલવાળી બની ગઈ છે. બીજાના પ્રેમમાં પરવશ બનેલા માનસવાળી આ સાર્થવાહના અંતર-હૃદય સુધી પહોંચેલી છે, તો તેમના પ્રેમના મૂલરૂપ સુજાતને જ અવશ્ય હું મારી નાખીશ.
નક્કી લજ્જામુક્ત બનેલી આ મારી પત્નીઓને તેણે જ ઠગેલી છે, એમ પોતાને પત્નીઓએ નથી જાણેલો, તેવી રીતે ત્યાંથી ગુપ્તપણે અદૃશ્ય થઈ ચિંતવવા લાગ્યો, તે ધૂર્તનાં પોતાના કાર્યો સફળ થાય છે કે, “સુરંગની ધૂળ માફક જેનો રોષ પ્રગટ થતો નથી, હું જો તેને જાતે મારી નાખીશ, તો લોકોમાં કલંકિત બનીશ. તો મારી બુદ્ધિનો ઉપયોગ કરીને કંઈક ખોટો લખપત્ર લખાવીને મિત્રપ્રભને તે દેખાડશે અને કહેશે કે, “હે દેવ ! આ તમારા શત્રુરાજાએ ચર-જાસુસ પુરુષો સાથે સુજાતનો ગુપ્ત લેખ મોહ્યો છે.
