________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
આચ્છાદિત પૃથ્વી પ્રકટ કરે છે.”
આ. શ્રી રત્નપ્રભસૂરિ-વિરચિત ઉપદેશમાલાની વિશેષવૃત્તિ-દોઘટ્ટી ટીકાના બીજા વિશ્રામનો આ. શ્રી હેમસાગરસૂરિએ કરેલ ગૂર્જરાનુવાદ પૂર્ણ થયો. [5490-ગ્રન્થાગ્ર] ત્રીજો વિશ્રામ.
૨૯૩
मणि-कणग-रयण-धण- पूरियम्मि भवणम्मि सालिभद्दोऽवि । अन्नो किर मज्झ वि सामिओ त्ति जाओ विगय-कामो ||८५।।
માત્ર સાધુ અવસ્થામાં વિવેક મોટું ફલ આપનાર થાય છે, તેમ નહિં, પરંતુ ગૃહસ્થ અવસ્થામાં પણ વિવેકનું મોટું ફલ મળે છે, તે શાલિભદ્રની કથા દ્વારા જણાવે છે. કથા કહેવાથી ગાથાનો અર્થ સમજાઇ જશે, તેથી શાલિભદ્રની કથા કહે છે. (૮૫)
૭. શાલિભદ્રની કથા –
ધન-ધાન્યથી સમૃદ્ધ એવું શાલિગ્રામ નામનું પ્રસિદ્ધ ગામ હતું, ત્યાં કોઇ વૈભવવાળા શેઠને ઘરે દરિદ્ર ધન્યા નામની દાસી કામ કરનારી હતી. તે દાસીને સંગમ નામનો એક મોટો પુત્ર હતો, તે લોકોનાં ગાય-વાછરડાંને ચરાવતો હતો. કોઈ વખત સંગમ માતા પાસે રુદન કરી ખીરની માગણી કરતો હતો, ત્યારે માતા પુત્રનો હાથ પકડીને સમજાવે છે, પરંતુ રુદન બંધ કરતો નથી, એટલે તેને દેખી માતા પણ પોતાના પતિનું સ્મરણ કરી ધન વગરની રડવા લાગી.
પાડોશણોએ એકઠી મળી રુદનનું કારણ પૂછ્યું એટલે હકીકત કહી રુદનનું કારણ નિવારણ કર્યું. હે બેન ! આ બાળકને કશી ખબર નથી કે, મારી પાસે ખી૨ ક૨વા ચોખા, દૂધ, ઘી, ખાંડ કાંઈ નથી; એટલે પાડોશણોએ મળીને સર્વ ખીરની સામગ્રી આપી.
માતાએ પણ ઘણા સ્વાદવાળી ખીર રાંધી, વિશાળ થાળીમાં પુત્રને ખીર પીરસીને તે બહારના કામે ચાલી ગઈ. ત્યારે તેના ઘરના દ્વારમાં ત્રણ ગુપ્તિવાળા તપસ્વી માસક્ષમણના પારણાના દિવસે આવી પહોંચ્યા. ત્યારે જેમા ગુણ-સમુદાય એકઠો થયો છે, તેવો તે સંગમ વિચારવા લાગ્યો કે, ‘ખરેખર મારો પુણ્યોદય કેટલો ઉત્તમ છે કે, આવા અવસરે મહાતપસ્વી સાધુ આવી પહોંચ્યા છે, તો આ શ્રેષ્ઠ સમગ્ર. ખીર તેમને વહોરાવું. આ જ અમૃત આહાર છે.’ ઉભો થઇને મોટો થાળ સારી રીતે લઇને મુનિને પ્રતિલાભે છે. મુનિ પણ તેના ભાવ દેખીને ખીર ગ્રહણ કરે છે.
ખીર આપીને તે એવો તૃપ્તિ પામ્યો કે જાણે આખા શરીર પર અમૃતથી સિંચાયો હોય.
