________________
• પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૩૧૭ આરંભ્યો. નવવધૂઓની સાથે મેતાર્થ સુંદર રથમાં બેસીને વરઘોડો કાઢીને તથા ધવલમંગળનાં મોટેથી ગીત ગાતી હજારો સ્ત્રીઓની સાથે રાજગૃહી નગરીના રાજમાર્ગ, ચારમાર્ગ, ચૌટા, ચોક વગેરે માર્ગોમાં જાનૈયા સાથે ચાલી રહેલો છે. - હવે અહિં પેલો દેવતા ચંડાળના શરીરમાં પ્રવેશ કરીને રુદન કરવા લાગ્યો. પત્નીએ પૂછ્યું કે, “રુદન કરવાનું શું કારણ છે ? “ ત્યારે પતિએ પત્નીને કહ્યું કે, “આજે હું રાજમારગથી આવતો હતો, ત્યારે મેતાર્યનો વિવાહ-મહોત્સવ મેં જોયો. જો તારી પુત્રી જીવતી હોત, તો હું પણ તેનો એ જ પ્રમાણે કરત.
પોતાના પતિના દુ:ખે દુઃખી થએલી તે ચાંડાલિનીએ પતિને સાચું રહસ્ય કહી દીધું અને કહ્યું કે, “તમે રુદન ન કરો. મરેલી પુત્રી તો તેની જ હતી, જ્યારે મેતાર્ય પુત્ર તો તમારો જ છે. તે બિચારી મારી બહેનપણી મરેલા બાળકને જન્મ આપનારી છે, પહેલાં પણ તેણે ઘણી વખત મારા પુત્રની માગણી કરી હતી. એક જ સમયે અમે જ્યારે પુત્રપુત્રીને જન્મ આપ્યો, ત્યારે કોઇ ન જાણે તેમ મેં તેને પુત્ર આપ્યો હતો. ત્યારે આ ચંડાળ કહેવા લાગ્યો કે, “હે પાપિણી ! આ કાર્ય તેં ઘણું ખોટું કર્યું ગણાય. એમ બોલતો તે એકદમ મેતાર્યની પાસે પહોંચ્યો. અને તેને પૃથ્વી પર નીચે પટકાવીને કહે છે કે, “અરે ! તું મારો પુત્ર છે અને તે પાપી! તું આ ઉત્તમ જાતિની કન્યાઓને વટલાવે છે ? તું મારો પુત્ર છે અને પારિણી તારી માતાએ તે શેઠને અર્પણ કર્યો, તે વાત હું કેવી રીતે સહી શકું ? માટે આપણા ચંડાલના પાડામાં પ્રવેશ કર.
સમગ્ર કન્યાઓનાં માતા-પિતાઓ ક્ષોભ પામ્યાં અને ભોંઠા પડી ગયાં, તેઓ તો હવે શું કરવું તેવા વિચારમાં મૂઢ બની ગયા, તેઓની વચ્ચેથી આ ચાંડાલ ખેંચીને ઘસડી ગયો. ત્યાં ભવનમાં લઇ ગયા પછી અદૃશ્ય દેવતાએ મેતાર્યને કહ્યું, “જો તું પ્રવ્રજ્યા લેવા માટે તૈયાર થાય, તો આ ચંડાળના વાડરૂપ કૂવામાંથી તને બહાર કાઢું' તેણે કહ્યું કે , હવે તે કેવી રીતે બની શકે ! મારી હલકાઈ કરવામાં તે કશી બાકી રાખી નથી.” દેવે કહ્યું, “હજુ પણ કંઇ ગયું નથી. માટે વ્રત ગ્રહણ કર.”
ત્યારે મેતાર્ય દેવને કહેવા લાગ્યો કે, બાર વર્ષે તો મને સુખેથી વિષયો ભોગવવા દે, ત્યારપછી મને મુંજવશે અને તું કહેશે, તેમ કરીશ. તો મારા પર પ્રસન્ન થા અને હાલ મને વિષયસુખ આપ.” દેવતાએ પૂછયું કે, “હવે તારી શુદ્ધી કયા પ્રકારે કરવી ? મેતાર્યે કહ્યું કે, શ્રેણિકરાજાની પુત્રી સાથે મારાં લગ્ન કરાવી આપ. જો તું શ્રેણિકરાજાને અઢળક ધન આપીશ, તો તે શ્રેણિકરાજા પોતાની પુત્રી નક્કી માતંગ હોવા છતાં પણ મને આપશે.” ૩૦૯
