________________
૩૩૮
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ માળીને જંગલ જવાની ઉતાવળ થઈ અને માર્ગ વચ્ચે જ વિષ્ટા કરી, તેના પર પુષ્પો ઢાંકી દીધાં, સામંત, મંત્રી-મંડલ આદિ ઘણા પરિવાર સાથે તે રાજમાર્ગેથી જતો હતો. મનમાં આચાર્યને મારવાના પરિણામ ચાલતા હતા, મન આકુલ-વ્યાકુલ થયું હતું, તે સમયે ઘોડેસ્વારના ઘોડાની ખરીથી ઉછળેલ ઢાંકેલી વિષ્ટા દત્તરાજાના મુખમાં એકદમ આવી પડી. તે ચમક્યો અને વિચારવા લાગ્યો કે, તેણે કહ્યું. તે પ્રમાણે પ્રમાણ-સરિત બન્યું. તો શું આજે હું મૃત્યુ પામીશ ? એમ સામંતાદિકે જાણ્યું કે, આણે અમારી મંત્રણા નક્કી જાણી લીધી છે, તો આજે તે રાજકુલમાં પ્રવેશ ન કરે, તે પહેલા તેને પકડી લઇએ.(૫૦)
એ પ્રમાણે ગ્રહણ કર્યો, લડવા લાગ્યો, જ્યારે તે પલાયન થવા લાગ્યો, ત્યારે તેઓએ પૂર્વના જિતશત્રુ રાજાને લાવીને ત્યાં રાજ્યે બેસાડ્યો. તેઓએ તુરુમિણિ દત્તનું રાજાને પ્રથમ ભેટણું કર્યું. તેણે પણ તે દત્તને ખરાબ હાલતમાં મારી નાખવાની આજ્ઞા કરી. એટલે હાથ-પંગમાં બેડી જકડીને જેમાં દુષ્ટ પુષ્ટ શરીરવાળા શ્વાનો રહેલા છે, જેના તળિયા નીચે અગ્નિની ભયંકર જ્વાળા સળગી રહેલી છે, એવી કુંભીમાં શ્વાનોએ તેના શરીરના ટૂકડે ટૂકડા કરી નાખ્યા અને તે કુંભીપાકમાં અગ્નિથી શેકાઇને મૃત્યુ પામ્યો, નરકમાં ઉત્પન્ન થએલો તીવ્ર વેદનાઓ સહન કરવા લાગ્યો.
શ્રી કાલક આચાર્ય લાંબા કાળ સુધી સાધુ-પર્યાય પાલન કરીને દેવલોક પામ્યા. સંકટમાં પણ યથાર્થ-વાદીપણાનો ત્યાગ ન કર્યો.(૫૫)
સત્ય વચન ઉપર કલિકાચાર્ય. અસત્યના ફળ ઉપર તુરુમિણિ દત્તની કથા પૂર્ણ થઇ.
૩૨૯
હવે ગાથાને ભાવાર્થ કહે છે-તુરુમણિ નગરીના દત્તરાજાની પાસે પોતાના જીવિતની હોડ મૂકીને પણ કાલકાચાર્યે પોતાના અભિપ્રાયથી શરીરનો ત્યાગ કર્યો, પરંતુ અધર્મ યુક્ત પાપ-વચન ન બોલ્યા; એટલે દત્તના ભયથી યશો સ્વર્ગાદ્રિ ફળ આપનાર છે’ તેવું રાજાને ઈષ્ટ વચન ન બોલ્યા. (૧૦૫) જે કોઇ અધર્મવાળું વચન બોલે તેના દોષને દૃષ્ટાંતથી, કહે
છે
फुड- पागडमकहंतो. जहट्ठिअं बोहिलाभमुवहणइ । નદ માવો વિંસાતો, નર-મર્ળ-મોદી આસી ||૧૦૬।।
યથાવસ્થિત ધર્મ-સ્વરૂપ સ્પષ્ટપણે ન કહેનાર ભવાંતરમાં જિનધર્મ-પ્રાપ્તિરૂપ બોધિલાભનો નાશ કરે છે. અર્થાત્ બીજા ભવમાં જિનધર્મ મેળવી શકતો નથી. જેમકે મરીચિના ભવમાં સ્વષ્ટ ધર્મ ન કહ્યો, એટલે કોડાકોડ સાગરોપમના કાળ સુધી જન્મ-જ૨ા-મરણના
