________________
૩૪૦
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ અને ગામ, નગર વગેરે સ્થળે પ્રભુની સાથે જ તે મરિચિ વિચરતા હતા.
કોઇક સમયે ભરત ચક્રવર્તી પિતાજીને સમવસરણમાં જિન, ચક્રવર્તી, વાસુદેવનું વર્ણન વગેરે પૂછતા હતા, ભગવંતે પણ સર્વ કહ્યું. પછી ભરતે પૂછ્યું કે, “હે પિતાજી ? અત્યારે અહિં જે પર્ષદા છે, તેમાં કોઇ ભરતક્ષેત્રમાં થનાર કોઈ તીર્થકરનો જીવ છે ? ત્યારે ભગવંતે તેના પ્રત્યુત્તરમાં પ્રથમ પરિવ્રાજક ઋષભ ભગવંતનો પૌત્ર એકાંતમાં સ્વાધ્યાયધ્યાન-યુક્ત એવા મહાત્મા મરિચિ નામનો તારો પુત્ર છે. ભગવંત તેને બતાવતાં કહે છે કે, આ વિર નામના છેલ્લા તીર્થકર થશે વાસુદેવોમાં પ્રથમ પોતનપુરનો અધિપતિ ત્રિપૃષ્ઠ નામનો, વિદેહ ક્ષેત્રમાં મૂકી નગરીમાં પ્રિય મિત્ર નામનો ચક્રી થશે.
આ સર્વ પ્રભુનાં વચન સાંભળીને રોમાંચિત શરીરવાળા ભરત રાજા પિતાજીને વંદન કરીને મરિચિને વંદન કરવા માટે જાય છે. તે વિનય-સહિત આવી ત્રણ પ્રદક્ષિણા આપીને વંદન કરી આવા પ્રકારની મધુર વાણીથી સ્તુતિ કરવા લાગ્યા,
'જગતના જે ઉત્તમ લાભો ગણાય છે, તે લાભો તમે પ્રાપ્ત કર્યા છે. કારણ કે, તમો છેલ્લા ધર્મચક્રવર્તી એટલે કેવીર નામના ૨૪માં તીર્થકર થશો. વળી વાસુદેવોમાં પ્રથમ પોતનપુરાધિપતિ ત્રિપૃષ્ઠ નામના વાસુદેવ થશો. મહાવિદેહમાં મૂકાનગરીમાં પ્રિય મિત્ર નામના ચક્રવર્તી થશો. અત્યારે તમને વંદન કરું છું, તે આ પરિવ્રાજકપણાને અને આ તમારા જન્મને હું વંદન કરતો નથી, આ ભારતમાં તમે છેલ્લા તીર્થંકર થનાર છો, તે કારણે હું વંદન કરું છું. (૨૫) એ પ્રમાણે તેમની સ્તુતિ કરીને, ત્રણ વખત પ્રદક્ષિણા ફરીને પિતાજીને પૂછીને વિનીતા (અયોધ્યા) નગરીમાં પ્રવેશ કર્યો.
ભરતનાં તે વચનો સાંભળીને ત્રણ વખત ત્રિપદીને અફાળતા અતિશય અધિક હર્ષ પામેલા મરિચિ ત્યાં આમ બોલવા લાગ્યા-”અરે ! હું આ ભરતમાં પ્રથમ વાસુદેવ વિદેહમાં મૂકી નગરીમાં ચક્રવર્તી અને અહિં છેલ્લો તીર્થંકર થઈશ. અરે ! મારે માટે આટલું જ બસ છે, એમ નહિ, પરંતુ હું વાસુદેવોમાં પ્રથમ, મારા પિતા પ્રથમ ચક્રવર્તી, મારા દાદા પ્રથમ તીર્થકર. અહો ! મારું કુલ કેટલું ઉત્તમ ગણાય ? કોઇ પૂછે, તેને સાધુધર્મનો ઉપદેશ આપી ભગવંત પાસે દીક્ષા લેવા મોકલે, પરંતુ મરિચિ કોઈ વખત બિમાર પડે, ત્યારે તે અસંયત હોવાથી સાધુઓ તેની સેવાચાકરી કરતા નથી. તેથી પોતાની ચાકરી કરનાર એવા એક કપિલને પોતાની દીક્ષા આપી શિષ્ય બનાવ્યો. કપિલે ધર્મ પૂછ્યો, ત્યારે મરિચિએ કહ્યું કે, હે કપિલ ! “ત્યાં પણ ધર્મ છે, અહિં પણ છે.”
આવાં દુર્ભાષિત-ઉત્સુત્ર એક વચનથી મરિચિએ દુઃખનો મહાસાગર ઉપાર્જન કર્યો અને કોડાકોડી સારોપમ પ્રમાણ કાળ સંસારમાં ભ્રમણ કરશે. તે દુર્ભાષિતના મૂળ સમાન
