________________
૩૨૭
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ ! ગાઢ અંધકારમાં હું લગાર પણ દેખી શકતો નથી, તો હું કેવી રીતે આવું ? હે ગુરુજી ! મને બચાવો, મારું રક્ષણ કરો. આ સંકટથી મારો ઉદ્ધાર કરો. એટલે કરુણાસમુદ્ર ગુરુએ દીપ-શિખા સરખી તેજસ્વી આંગળી ઉભી કરી, એટલે તે કુશિષ્ય ગુરુ માટે વિચારવા લાગ્યો કે, ‘અરે ! આ આચાર્ય હોવા છતાં પોતાની પાસે દીપક પણ ધારણ કરી રાખે છે. દીપક સરખી તેજસ્વી આંગળીના આધારે ત્યાં નિર્ભય સ્થાનકે ગુરુની પાસે પહોંચી ગયો.
ત્યાર પછી વ્યંતરદેવીએ ઠપકો અને શિખામણના આકરા-કઠોર શબ્દો સંભળાવતાં કહ્યું કે, ‘હે રાંકડા ! હે પાપી ! દુર્વિનયરૂપ વૃક્ષનું તને આ માત્ર કેટલું ફળ મળ્યું છે ! હજુ તેટલો તું ભાગ્યશાળી છે કે, ગુરુ માટે આટલું દુર્વિનીત કાર્ય ક૨વા છતાં તું જીવે છે. જે મહાસત્ત્વશાળી તત્વ-પામેલા સુગુરુનો પરાભવ કરનારાને પરલોકમાં જે ફળ પ્રાપ્ત થશે, તે તો કહેવા પણ કોણ સમર્થ છે ? આ પ્રમાણે દેવતાથી શિક્ષા અપાએલો તે ઉત્પન્ન થએલા પશ્ચાતાપથી જળેલા આત્માવાળો પ્રણામ કરી, ખમાવીને કહે છે કે- ‘હે સ્વામિ ! મને મારા અપરાધોનું પ્રાયશ્ચિત્ત આપો.' (૩૧) (૯૯) આ પ્રમાણે દુર્તિનીતના દુર્તિનય માટે દત્તસાધુનું દૃષ્ટાંત કહે છે
आयरिअ-भत्तिरागो, कस्म सुनक्खत्त-महरिसी - सरिसो ।
अवि जिविअं ववसिअं, न चेव गुरु-परिमवो सहिओ ||१०० ।।
અહિં રાગ એટલે સ્નેહ, તે તો પત્ની પ્રત્યે પ્રેમરાગ હોય, જ્યારે આરાધ્ય દેવ-ગુરુ પ્રત્યે તે જ રાગ ભક્તિરાગ કહેવાય, તેથી અહિં આચાર્ય-ગુરુ વિષયક ભક્તિરાગ, કોને તેવો હતો ? તો કે, મહાવીર ભગવંતના શિષ્ય સુનક્ષત્ર મહર્ષિને એવો ભગવંત ઉપર ભક્તિ-અનુરાગ હતો કે જીવિતનો ત્યાગ કર્યો, પરંતુ પોતાના ગુરુ-આચાર્યનો પરાભવ ન સહન કરી શક્યા. તેનું કથાનક આ પ્રમાણે સમજવું.(૧૦૦)
૭૩. ભક્તિ શંગ ઉપર સુનક્ષત્રમુનિની કથા
શ્રાવસ્તિનગરીમાં હાલાહલા નામની કુંભારણની કુંભકારની દુકાનમાં જિનેશ્વરના ઉપદેશથી સાધેલી તેજોલેશ્યાવાળો મંખલિપુત્ર ગોશાળો નામનો ૨૪ વર્ષના પર્યાયવાળો આજીવિક સંઘથી પરિવરેલો વિચરતો હતો. તેની પાસે પાર્શ્વનાથ ભગવંતના સંતાનિયા છ દિશાચરો આવ્યા; તે અનુક્રમે આ પ્રમાણે સેણ, કાલિન્દ, કણિયા૨, અછિદ્ર, અગ્નિ વેશ્યાયન અને અર્જુન. તેઓએ ગોશાળાને અષ્ટાંગ નિમિત્તશાસ્ત્ર ભણાવ્યું. તે નિમિત્તશાસ્ત્ર કહેવા માત્રથી ગોશાળો શ્રાવસ્તિમાં પોતે જિન ન હોવા છતાં ‘હું જિન છું.’ એવો ખોટો પ્રલાપ કરતો હતો. કેવલી ન હોવા છતાં કેવલી છું, પોતાને જિન શબ્દથી જાહેર કરતો
