________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૩૦૯ શોભતા હતા. રાત્રિનો એક પહોર પસાર થયો, ત્યારે દીપકનું તેજ ઘટવા લાગ્યું. ત્યારે દાસી વિચારવા લાગી કે, રાજા અંધકારમાં કેવી રીતે ઉભા રહેશે ? એમ ધારીને તે દાસીએ તે દીપકના ભાજનમાં પૂર્ણ તેલ ભર્યું. ત્યારે કેતુગ્રહની માફક તે દીપકની શિખા નિશ્ચલ બની ગઈ. - રાજાએ પણ અભિગ્રહ કરેલો હોવાથી કાઉસ્સગ્ગ ન પાર્યો. મનમાં ધર્મ ધ્યાનનો દીપક સ્પર્ધા કરતો હોય તેમ બળવા લાગ્યો. આ પ્રમાણે બીજા, ત્રીજા પહોરમાં પણ દાસીએ દીપકમાં તેલ પૂર્યું, જેથી ચારે પહોરમાં રત્નાકુરની જેમ અસ્મલિત દીપક ઓલવાયા વગરનો ચાલુ જ રહ્યો. અતિસુકુમાર શરીરવાળા રાજાના સર્વાંગમાં રુધિર ભરાઈ ગયું અને વેદના પામેલો તે આત્મ-ભાવના ભાવવા લાગ્યો. “હે જીવ ! આ વેદનાથી શરીર અને ગાત્રો લેવાઈ જાય છે, તેમાં તારા આત્માને કર્યું નુકશાન થવાનું છે ? આ શરીર તો આત્માથી જુદી વસ્તુ છે, વળી તે કૃતઘ્ન એવું છે કે, ચાહે તેટલું શરીરનું લાલન-પાલન કરીએ, તો પણ તેને કરેલા ગુણની કિંમત નથી અને ગમે ત્યારે આત્માને દગો આપે છે.
હે આત્મા! જીવોને જે અપ્રતિષ્ઠાન નારકીમાં વેદના ભોગવવી પડે છે, તેના અનંતમા ભાગની આ વેદના છે અને વેદના સહન કરવાથી આત્માને અનંત ગુણ નિર્જરાનો મહાલાભ થાય છે. દિવસ અને રાત્રિરૂપી ઘડાની માળા લોકોનાં આયુષ્યજળને ગ્રહણ કરીને ચંદ્ર અને સૂર્યરૂપી બળદો કાળરૂપી અરહસ્ટને ભાડે છે. જેમ જેમ અતિ સજ્જડ પીડાથી પ્રાણો પરેશાની પામે છે, તેમ તેમ તેના પાપ બાળવા સમર્થ એવો ધ્યાનાગ્નિ વધારે પ્રદીપ્ત થાય છે. સ્નેહથી દીપક વધારે જળતો રહ્યો, ત્યારે આ રાજાની આવી દશા થઈ ! એમ જાણે દીપકના ઉપર કોપાયમાન થઇને અરુણોદય થયો. દીપક ઓલવાઇ ગયો, ત્યારે રાજા પણ નિર્વાણને આક્રમણ કરવા માટે કાઉસ્સગ્ગ પારે છે, પરંતુ તેનાં અંગો એવા જકડાઇ ગયાં કે ચાલતાં નથી. પગ ઉચક્યો, એટલા માત્રમાં તો પૃથ્વી ઉપર પડ્યો અને ગબડી પડ્યો.
પંચ પરમેષ્ઠિનું નિર્મલ ધ્યાન કરતો નિશ્ચલ ચિત્તવાળો તે દેવલોકે ગયો. તે દેવલોક પામવાથી સાગરચંદ્ર ઘણું દારુણ દુઃખ અનુભવવા લાગ્યો. મરણોત્તર ક્રિયાઓ કરીને પ્રિયદર્શના સન્મુખ કહેવા લાગ્યો. પિતાની રાજ્ય ધુરા માફક તારા પુત્રોને પણ આજ સુધી ધારણ કરી રાખ્યા. હે માતાજી ! તારી સમ્મત્તિથી હવે હું દીક્ષા અંગીકાર કરીશ. મરણ અંતવાળા સંસાર-સાગરમાં જો કંઈ પણ સારભૂત પદાર્થ હોય, તો માત્ર પ્રવજ્યા જ છે. હાલાહલ ઝેર સરખા અને સંસારના ઝગડાથી ગભરાએલો હું પ્રવ્રજ્યા રૂપ અમૃત-પાન કરીને સુખી થઈશ. “અરે ! આ સંસારરૂપી જાળનો ક્રિયાક્રમ કોઇ વિપરીત છે. જાળથી
