________________
૩૧૦
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરનુવાદ જળચર જંતુઓનું બંધન થાય છે, પરંતુ જાળવાળો ઘીવર-માછીમાર પણ કર્મ-જાળથી બંધાય છે.
આ જગતમાં અનેક શરીરધારી પ્રાણીઓનો વિવિધ પ્રકારનો જીવ-સમૂહ છે, તેને વિષે આ કર્મવિપાક પ્રવેશ કરે છે અને નાટકમાં સૂત્રધારથી માંડી સર્વ રસોનો વિસ્તાર દેખવામાં આવે છે, તેમ આ ભવરૂપી નાટકમાં મૃત્યુને રોકનાર કોઇપણ હોતું નથી.' (૨૫)
હવે પ્રિયદર્શના કહેવા લાગી કે, “આ રાજ્યધુરાને તું જ વહન કર, કુમારો આ ભાર વહન કરવા માટે કેવી રીતે સાહસ કરે ? તો ગુણના સાગર પ્રત્યે ચંદ્ર સમાન એવા સાગરચન્દ્રને સામંતો, મંત્રીઓ, માંડલિક રાજાઓ, શેઠ, સાર્થવાહ દરેકે મળીને રાજ્યગાદીએ સ્થાપન કર્યો. ૭૦. સાગરચંદ્ર જાની થા
પોતાના રાજ્યમાં અન્યાય-અનીતિ પાપનું વર્જન કરાવે છે, સજ્જનોને સુખ કરાવી આપે છે, સમ્યક્ પ્રકારે ધર્મને જાણે છે, તેમ જ દુર્જન લોકોને પણ બરાબર ઓળખી રાખે છે. ઇન્દ્રની જેમ હાથીની ખાંધ પર બેસીને સર્વ સેના-પરિવાર સાથે રાજા રાયવાડીએ (રાજ પાટિકાએ) નીકળ્યા. આવા પ્રકારની રાજાની અપૂર્વ શોભા અને ઐશ્વર્ય દરરોજ ઈર્ષ્યાથી રાખથી વ્યાપેલી પ્રિયદર્શના આ પ્રમાણે ચિંતવવા લાગી -
"અહો ! લક્ષ્મીનો પ્રભાવ કેવો છે ? આ મારી શોક્યના બંને પુત્રો મહાસમૃદ્ધિ સાથે રાજવાડીએ કેવા આનંદથી હરે ફરે છે. અરેરે ! હું કેવી હણાએલા ભાગ્યવાળી કે, તે સમયે મને રાજ્ય આપતા હતા, છતાં મેં પુત્રો માટે તેનો સ્વીકાર ન કર્યો. મારી પોતાની જ દુર્મતિ મને નડી. જો તે વખતે મળવી રાજ્યલક્ષ્મી સ્વીકારી હોત, તો મારા અંગથી ઉત્પન્ન થએલા મારા પુત્રો આ લક્ષ્મી અને રાજશોભાથી કેવા સારા શોભા પામતા હોત. લોકોની કહેવત મેં આજે સત્ય સાબિત કરી છે – “જે અપાતું ન સ્વીકારે, તે પછી માગે તો પણ ન મળે."
હજુ આજે પણ કંઈ નાશ પામ્યું નથી, ઝેર આપીને સાગર રાજાને મારી નાખું. જેથી કિરીને આ રાજલક્ષ્મી મારા પુત્રને વિષે સંક્રાન્ત થાય. એ પ્રમાણે તેને મારી નાખવાનો નિશ્ચય કરીને તેને મારવાનાં છિદ્રો ખોળવા લાગી. અથવા તો સ્ત્રીઓનો ધંધો-વ્યવસાય આવા પ્રકારનો હોય છે. કોઇક સમયે રાજવાટિકામાં રોકાએલા રાજાના ભોજન-નિમિત્તે અતિસુગંધી સિંહકેસરિયા લાડુ લઇને દાસી જતી હતી, ત્યારે પ્રિયદર્શનાએ બૂમ પાડીને તેને બોલાવી અને કહ્યું કે, “અરે ! એક લાડુ તો મને જોવા આપ, જેથી જાણું કે આ લાડુઓ કેવા છે? આગળથી ઝેરથી ભાવિત કરેલી હથેળીઓ વડે તેનો સ્પર્શ કરીને, લાડુની બધી
