________________
૨૮૮
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ सट्टिं वाससइस्सा, तिसत्त-खुत्तो दयेण धोएण |
अणुचिण्णं तालिणा, अन्नाणतवु त्ति अप्पफलो ||८१।। અક્કડ મનુષ્યનો ખભો ઉંચો રહે છે, તેવા અભિમાની શત્રુઓનું પણ તે સુવિહિત સાધુઓ અપમાન વંચના કરતા નથી. સાધુઓને પ્રિય કે અપ્રિય વચનો બોલવાં, તે
ઔચિત્યનું ઉલ્લંઘન થતું હોવાથી બોલતા નથી, જેઓ મીઠાં કે કડવાં વચનો કોઈના પ્રત્યે ઉચ્ચારતા નથી, તેઓ શા માટે બીજાનું અપમાન-વંશના શા માટે કરે ? કારણ કે, સમુદ્ર માફક સાધુઓ ગંભીર હોવાથી શુભાશુભ કર્મોનો ક્ષય કરવાના અર્થી હોય છે. (૭૮).
વળી સાધુ બીજા કયા કયા અને કેવા ગુણવાળા હોય છે ? - નમ્ર-શાન્ત સ્વભાવી, સંયમ-વ્યાપારવાળા હોવા છતાં અનર્થ કરનાર એવા વ્યાપાર-રહિત, હાસ્ય અને બીજાની મશ્કરી કરવી-તે બંનેથી વિશેષ પ્રકારે રહિત-રાજકથા, દેશકથા, ભક્તકથા, સ્ત્રીકથા ન કરનાર, વગર સંબંધનું અલ્પ કે અધિક તેમજ પૂછયા વગર ન બોલનાર સાધુઓ હોય છે. (૭૯) પૂછે, ત્યારે પણ કેવા પ્રકારનું બોલે છે, તે કહે છે.
સાંભળનારને આલાદ કરનાર, સૂક્ષ્મ અર્થયુક્ત, મિતાક્ષરવાળું, જરૂર હોય તેટલું જ, ગર્વ વગરનું, ગંભીર-તુચ્છતા વગરનું, પહેલાં બુદ્ધિથી વિચારેલું તેમજ જે ધર્મયુક્ત હોય, તેવું વચન બોલે. પણ તેથી વિપરીત પાપવાળું વચન ન બોલે. આ પ્રમાણે બોલનાર સાધુ અલ્પકાળમાં મોક્ષની સાધના કરે. કારણ કે, વિવેકવાળો છે. (૮૦)
અવિવેકી-અજ્ઞાનીને તો નિષ્ફળ ક્લેશ જ ભોગવવો પડે છે, તે કહે છે - તામલિ-- તાપસ ૬૦ હજાર વર્ષ સુધી, મેળવેલી ભિક્ષાને ૨૧ વખત પાણીથી ધોઇને નિરસ બનાવીને પછી પારણે ભોજન કરતો હતો. આવું આકરું અજ્ઞાની તપ કરેલ હોવાથી ઘણું અલ્પફળ મેળવ્યું. તેટલું તપ જ્ઞાનસહિત ભગવંતની આજ્ઞા પ્રમાણે કર્યું હોત, તો હજાર ઉપરાંત સાધુઓ સિદ્ધિ પામી શકે. (૮૧) 99. તામલિ-તાપસની કથા આ પ્રમાણે છે -
તામલિપ્તિ નામની નગરીમાં તાલી નામનો એક કુટુંબી વસતો હતો. અનુક્રમે ધન, ધાન્ય, રત્ન, પુત્રાદિક કુટુંબથી અતિ વિસ્તાર પામ્યો. કોઇ વખતે સમગ્ર કુટુંબની ચિંતા કરતો વિચારવા લાગ્યો કે, “આ મારા જીવનમાં મને કશાની પણ ન્યૂનતા નથી. મને ઘણા પુત્રો, પુત્રીઓ, પૌત્રો વગેરે ધન, ધાન્ય, સુવર્ણ, રત્નાદિક ઘણી સામગ્રીઓ મળી છે. મારા જેટલો વિસ્તાર બીજા કોઈ પાસે નહિ હશે. આ સર્વ તો ગતજન્મના ધર્મનું ફળ ભોગવું છું. આવા સુંદર જન્મમાં અત્યારે કંઈ પણ સુકૃત ઉપાર્જન નહિ કરીશ, તો ભાતા વગરના
