________________
૨૯૦
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ લાગ્યો કે - “આ મારું શરીર માંસ અને લોહી વગરનું થઇ ગયું છે, હજુ પણ આવા નિર્બળ દેહથી ધર્મનો ઉદ્યમ કરવા સમર્થ થઈ શકું છું, તો બે પગ ઉપર અદ્ધર બેસીને પરલોકની સાધના કરું,” એમ કરીને ઇશાન દિશામાં અનશન કરીને સમાધિથી રહ્યો.
આ સમયે બલી ઈન્દ્રની રાજધાનીનાથ વગરની હતી, ત્યારે બલિનો પરિવાર પોતાના સ્વામી થવા માટે કોખની શોધ કરતા હતા, ત્યારે અનશનવિધિ પૂર્વક અને કષ્ટકારી અનુષ્ઠાન કરીને પહેલા તે તાપસને દેખ્યા, એટલે તેની આગળ પ્રણામ કરીને તેમની સન્મુખ નાટ્ય-મહોત્સવ આરંભ્યો, પુષ્પ, વિલેપન આદિકની પૂજાથી સત્કાર કરી વિનંતિ કરવા લાગ્યા કે, “હે ભગવંત ! એવું પ્રણિધાન કરો કે, જેથી આપ અમારા પ્રભુ થાવ.”
બલિચંચાના ઈન્દ્રને ઍવી ગયાને ઘણા મહિના થઈ ગયા છે, તો આપ અમારા નાથ બનીને દેવના ભોગો ભોગવો.' તામલિ તાપસ મૌન રહે છે, તેઓનું વચન સ્વીકારતા નથી, ફરી ફરી પ્રાર્થના કરી તોપણ મૌન રહે છે; એટલે તેઓ પોતાના સ્થાને ગયા.
પાણીનાં મોજાં ઉછળતાં હોય, તેવા જળમાં ચંદ્રનું પ્રતિબિંબ સ્થિર રહે, તેવી આશા કાયા માટે બાંધવી, ક્ષણમાં નાશ પામવાના સ્વભાવવાળું સ્વપ્ન તે સરખા શરીર માટે લાંબા કાળ સુધી અવિનાશી ભાવની કલ્પના કરવી, અને વાયરાથી લહેરાતા ધ્વજના અગ્રભાગ સરખી ચપળ કાયા ઉપરપ્રીતિ કરવામાં આવે, તો તે ખરેખર પરમપુરુષાર્થ-ધર્મનો ક્ષય કરનાર થાય છે.” ૨૩. આવી ભાવનાવાળી બે મહિનાની સંખના કરી તે મૃત્યુ પામી અતિસ્થિર વિજળીના તેજના ઢગલા સરખો ઇશાન દેવલોકનો ઇન્દ્ર થયો. બલ ઈન્દ્રનો પરિવાર પરલોક પામેલા તામલિને જાણીને ક્રોધ સહિત ત્યાં આવીને તેના દેહને વિડંબના કરવા લાગ્યા. અતિકોહાઇ ગએલા દુર્ગધી કાદવથી તેનું શરીર ખરડીને તેના પગ બાંધીને કાપવા લાગ્યા. તેના મુખમાં ધૂંકવા લાગ્યા, તેટલામાં અવધિજ્ઞાનથી તે ઇશાનેન્દ્રને તે જાણવામાં આવ્યું. પોતાના સ્થાનમાં રહેલા તેણે અતિકોપવાળી ક્રૂર દૃષ્ટિથી તેમના તરફ નજર કરી, એટલે તેઓના અંગમાં અગ્નિ આલિંગન કરવા લાગ્યો.
અતિશય સળગતી અગ્નિની જ્વાલાઓના ભડકાથી ભરખાતાં છે જેમનાં સર્વ અંગો એવા તેઓ સખત પીડા પામતા એક-બીજાના શરીર ઉપર પડવા લાગ્યા. છ માસ સુધી આવી તીવ્ર વેદના અનુભવતા જેમનાં શરીર પરેશાન થઈ ગયાં છે, એવા તે વિચારવા લાગ્યા કે, આ વેદના ક્યાંથી આવી છે ? તામલિ તાપસ પોતે ઇશાન ઈન્દ્રપણે ઉત્પન્ન થયા છે, તે જાણીને તરત જ સારી રીતે અવધિજ્ઞાનનો ઉપયોગ મૂકીને વિનંતિ કરવા લાગ્યા કે, અમે અજ્ઞાનથી આપના ગુનેગાર થયા છીએ, અમોને તમારો કોપ-પ્રભાવ દેખ્યો, માટે
