________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૨૮૭
કરી લોકો વચ્ચે તેને દુષ્ટપણે જાહેર કરે છે, તેઓ તે તે દોષોવાળો પ્રગટ કરીને તેને મહાદુ:ખ પમાડે છે. આ કારણે તે ઘણો પાપી આત્મા હોવાથી તે દેખવા લાયક પણ નથી. (૭૩)
દુર્વિનીત શિષ્યોના દોષો જણાવે છે - સ્તબ્ધ-થાંભલા માફક કોઇને ન નમનારોઅભિમાની, પારકાના છિદ્રો-દોષો ખોળનારો, બીજાના અવર્ણવાદ બોલનાર, ગુરુની આજ્ઞા પ્રમાણે નહિં, પણ પોતાની સ્વેચ્છાથી વર્તનાર સ્વચ્છંદી, ચપળ સ્વભાવવાળા, સ્થિરતા વગરના, વક્ર-ગુરુ સમક્ષ ઉદ્ધતાઇથી જવાબ આપનાર અને વાત-વાતમાં ક્રોધ ક૨વાના સ્વભાવવાળા શિષ્યો ગુરુના મનને ઉદ્વેગ કરાવનાર થાય છે.
જે શિષ્યને પોતાના ગુરુ ઉપર બાહ્ય કે અત્યંતર ભક્તિ નથી, હૃદયથી બહુમાન નથી, આ મારા ઉપકારી પૂજ્ય ભવસમુદ્રથી તારનાર છે એવી ગૌરવ-બુદ્ધિ નથી, અકાર્ય આચરણ કરતાં ગુરુનો ભય રાખતા નથી, લજ્જા નથી, સ્નેહ નથી, તેવા શિષ્યને ગુરુકુળવાસ સેવન ક૨વાથી કયો લાભ થવાનો છે ? જેને હિત-પ્રેરણા ક૨વામાં આવે, તો રોષ કરે, કંઇક કહે, તો મનમાં ક્રોધ ધારણ કરે, ગુરુના કોઈ કાર્યમાં કામ લાગતો નથી, તેવો શિષ્ય ગુરુને હાલ-શિષ્ય તરીકે ગણતરીમાં આવતો નથી.
-
શિક્ષાને અયોગ્ય હોવાથી તે શિષ્ય નથી. શિક્ષા ગ્રહણ કરે, તે શિષ્ય કહેવાય. અનુશાસનને યોગ્ય ન હોય, તે શિષ્ય નથી. (૭૪-૭૫-૭૬)
હવે ચાલુ અધિકાર કહે છે - દુર્જન શિષ્યો ઉદ્વેગ પમાડે, ગુરુ કંઇક સૂચન કરે કે દોષ જણાવે, તો વૈશુન્ય કરે, અપમાન-તિરસ્કાર કરે, વગર સંબંધનું બીનજરૂ૨ી વચનો બોલ બોલ કર્યા કરે, કઠોર વચન બોલે, તો પણ ક્રોધાદિક કષાયોને જિતત્તાર સુવિહિત-ગીતાર્થ ગુરુઓ-મુનિઓનો મુખરાગ-છાયા બદલાતી નથી. સામા કષાયાધીન કર્મ-પરતંત્ર આત્મા ત૨ફ ભાવાનુકંપા કરે છે. (૭૭) તથા -
मासिणोवि अवमाण-वंचणा ते परस्स न करंति । સુજ્ઞ-ટુવવુંસ્થિરળથં, સાર્દૂ પયદિ વ્વ ગંમીરા II૭૮।। મડલા નિર્દેલ-સદાવા, દાસ-નવ-વિવપ્નિયા વિશદ-મુવા | असमंजसमइबहुअं, न भांति अपुच्छिआ साहू ।। ७९ ।। महुरं निउणं थोवं, कज्जावडियं अगव्वियमतुच्छं । પુદ્ધિ મક્-સંલિયં, મળતિ નં ઘમ્મ-સંનુi ||૮||
