________________
૨૭૪
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ ઇન્દ્રિયોના વિષયો અને ધન ઉપાર્જનરૂપ મજબૂત શિલાખંભમાં પછડાઈશ અને તારું માથું ફુટી જશે, એટલે તું હાસ્યપાત્ર બનીશ અને તારો ભાગ્યવિધાતા અત્યારે તને દેખીને આનંદ પામશે. જેઓ ગુરુવચનને અપ્રમાણ ગણી તેમના ઉપદેશને સ્વીકારતા નથી, તે મનુષ્ય ઉપકોશાને ઘરે ગએલા તપસ્વી મુનિ માફક પાછળથી પસ્તાય છે.” આ પ્રમાણે મદોન્મત્ત હાથી જેમ અંકુશથી, તેમ આ મુનિ કોઈ પ્રકારે ફરી માર્ગમાં આવી ગયા. સંવેગ પામેલા તે પોતાના ગુરુ પાસે પહોંચીને પોતનાં પાપ-શલ્યો પ્રગટ-આલોચના કરીને મહાવ્રત આચરવા લાગ્યો.
કોઈક સમયે તુષ્ટ થએલા નંદરાજાએ પોતાના રથિક-સારથિને કોશા વેશ્યા આપી. આ કોશા તેની પાસે હંમેશાં સ્થૂલભદ્ર મુનિની પ્રશંસા કરતી હતી. જેણે કામદેવના વેગ ઉપર વિજય મેળવેલો હોય, તેના સિવાય બીજો કોણ સ્ત્રી-પરિષહ ઉપર વિજય મેળવી શકે? જે મારી સરખી શૃંગારરસમાં ચતુર હોવા છતાં તલના છોતરાના ત્રીજા ભાગ માત્ર પણ સુભિત ન થયા.
આ જગતમાં આશ્ચર્ય કરાવનાર અનેક લોકો હશે, પરંતુ સ્થૂલભદ્ર સરખા કોઇ આશ્ચર્ય કરાવનાર થયા નથી, થતા નથી, કે થશે નહિં. આવી રીતે સ્થૂલભદ્રના ગુણથી પ્રભાવિત થએલ મનવાળી કોશા તે સારથીને પોતાનું હૃદય અર્પણ કરતી નથી. એટલે પોતાનાં પ્રત્યે સૌભાગ્ય ઉત્પન્ન કરવા માટે, પોતાના વિજ્ઞાનની પણ પ્રશંસા કરાવવા માટે, પોતાની અશોકવનિકામાં લઇ જઇ ધનુષ દંડ ઉપર બાણ આરોપણ કરી આમ્રફલની લંબ ઉપરબાણ ચોંટાડ્યું. તેની પાછળ બીજું બાણ ચોંટાડ્યું, એમ પોતે દૂર રહેલો હતો, ત્યાં સુધી બાણ પાછળ બાણની શ્રેણી લંબાવી. છેક પોતાના હાથ સુધી બાણોની શ્રેણી એક પછી એક એમ ધનુષ્યથી ફેંકી ફંકી ચોંટાડી. પછી અર્ધચંદ્રાકાર બાણથી લૅબ છેદીને ધીમે ધીમે બાણો ખેંચી ખેંચી લૂબ લાવી કોશાને આપી. ત્યારે કોશા રથિકને કહેવા લાગી કે, જેણે આ કળા શીખેલી હોય, તેને કશું દુષ્કર નથી.”
અહિ કોશાએ રથિકને એક અપૂર્વ નૃત્ય બતાવ્યું. સરસવના ઢગલા ઉપર પુષ્પોની પાંખડીઓ આચ્છાદિત કરી ટોચ ઉપર સોય રાખી. તેના અગ્ર ભાગ પર એક પગ સ્થાપન કરી ફરતાં ફરતાં એવું શાસ્ત્રીય નૃત્ય કર્યું કે, સરસવના ઢગલા પરની પુષ્પોની પાંખડી પણ પોતાના સ્થાન પરથી ખસી નહિ. સોયના મસ્તક પરથી પગ ઉપાડીને રથિકને કહ્યું કે, “અરે ! ગુણી ઉપર તને મત્સર-ઇર્ષ્યા કેમ થાય છે ?” તને જ મનમાં સ્મરણ કરતી કોશાએ પણ તેને એક સુભાષિત સંભળાવ્યું – “આંબાની લંબ તોડી એ દુષ્કર કાર્ય નથી, સરસવના ઢગલા પર અભ્યાસ કરી નૃત્ય કરવું, તે પણ દુષ્કર નથી, ખરેખર તે મહાનુભાવે પ્રમદાના
