________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૨૭૫ વનમાં વાસ કરવા છતાં પોતાનું ત્રિકરણ યોગવાળું મુનિપણું ટકાવ્યું, તે મહાદુષ્કર આશ્ચર્યકારી કાર્ય છે.'
“કામદેવના ગર્વને સ્કૂલના પામ્યા વગર મર્દન કરીને જયપતાકા પ્રાપ્ત કનાર એવા સ્થૂલભદ્રને ત્રણે કાળ વારંવાર નમસ્કાર થાઓ. મારા સંસર્ગરૂપ અગ્નિ વડે સુવર્ણ માફક ત્યારે તેઓ અતિઉછળતા ઘણા તેજવાળા થયા, તે સ્થૂલભદ્ર મુનિ જયવંતા વર્તો. આ કોશા તે રથકારને હર્ષથી તેની કથા કહેતી હતી, તેના ચારિત્રથી પ્રભાવિત થએલો તે પણ શ્રાવક થયો.
કોઈ સમયે સ્થૂલભદ્ર મુનિ વંદન કરાવવા માટે સ્વજનને ઘરે ગયા, દેશાત્તરમાં ગએલા દરિદ્ર બ્રાહ્મણની પત્નીને કરુણાથી કહ્યું કે – “અહિ આવું, ત્યાં તેવું હતું, દેખ, તે કેવું થઇ ગયું ?” એમ બોલીને ગયા પછી પતિ ઘરે આવ્યા, ત્યારે બ્રાહ્મણે પત્નીને પૂછ્યું કે, “તે ભાઈએ મને કંઈ આપ્યું છે કે અથવા કંઈ કહી ગયા છે ખરા ?” ત્યારે પત્નીએ કહ્યું કે, “આપ્યું તો કંઈ નથી, પરંતુ જે કહી ગયા છે, તે કહું છું. પત્નીએ તે સ્થાન બતાવ્યું, એટલે ચતુર પતિએ તે સ્થાન ખોદાવીને અંદરથી નિધાન બહાર કાઢ્યું અને હર્ષથી તેનો ભોગવટો કરવા લાગ્યા. મુનિ માટે આ પ્રમાદસ્થાન છે.
હવે કોઇ વખત બાર વર્ષવાળો મહાક્રૂર દુષ્કાળ પડ્યો, તે કારણે સર્વ સાધુસમુદાય ગમે ત્યાં ચાલ્યા ગયા. તે દુષ્કાળ સમય પૂર્ણ થયા પછી તે ફરીથી પણ પાટલીપુત્ર નગરમાં આવી પહોંયા. તે સમયે શ્રમણ સંઘે એકઠા મળી શ્રુત-વિષય-વિચારણા કરી કે, “કોને શું શું યાદ રહેલું છે ? જે સાધુની પાસે જેટલું શ્રુત-ઉદ્દેશા, અધ્યયન આદિ હૈયાત-યાદ હોય તે સર્વ એકઠાં કરીને અગિયાર અંગો તે પ્રમાણે સ્થાપન કર્યા.” પરિકર્મ, સૂત્રાર્થ, પૂર્વગત ચૂલિકા અને અનુયોગ દૃષ્ટિવાદ આ પાંચ પદાર્થો છે. તે વિષયમાં તો (૧૨૫) તે સમયે નેપાલ દેશમાં ભદ્રબાહુ ગુરુ મહરાજ વિચરે છે. તેઓ દૃષ્ટિવાદ ધારણ કરે છે – એમ વિચારતા શ્રી સંઘે તેમની પાસે સાધુ યુગલ મોકલ્યું. અને કહેવરાવ્યું કે, “આપની પાસે - જેટલો દૃષ્ટિવાદ હોય, તેની સાધુઓને વાચના આપો. અહિ તેવા અર્થી સાધુઓ છે.
સંઘ કાર્ય કહ્યું, ત્યારે તેમણે પ્રત્યુત્તર આપ્યો કે, “હમણાં મેં મહાપ્રાણ નામનું ધ્યાન કરવાનું આરંવ્યું છે. પહેલા દુષ્કાળ હતો. તે કારણે આ ધ્યાન પૂર્ણ થયા પહેલા વાચના નહિ આપીશ. એટલે વાચના આપવા ન ગયા. તે સાધુ-યુગલે પાછા આવી સંઘને હકીકત જણાવી. ફરીથી પણ સાધુ-સંઘાટક તેમની પાસે મોકલ્યા અને કહેવરાવ્યું કે, “જે શ્રમણસંઘને ન માને, તેને કયો દંડ હોય ?” – એમ કહ્યું, એટલે “હે ભગવંત ! તેને સંઘ-બહાર કરવાનું પ્રાયશ્ચિત હોય.” તો “હે પ્રભુ ! તમોને પણ તે કહેલું પ્રાયશ્ચિત્ત હો.” એટલે
