________________
૨૫૮
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ પ્રમાણે હરિકુલની વિપુલતા હતી, તેના દાદા વસુદેવ શૌરી હતા. (૧૦૦) (૫૪)
દેવે આકરા-કઠોર શબ્દો સંભળાવ્યા છતાં નદિષણ મુનિએ યતિધર્મના મૂળ સ્વરૂપે અને મોક્ષના અંગ તરીકે ક્ષમા રાખી, તે પ્રમાણે સામો આક્રોશ-વધાદિ કરે તો પણ બીજા સાધુઓએ ક્ષમા રાખવી જોઇએ. તે કહે છે -
सपरक्कम-राउल-वाइएण, सीसे पलीविए निअए ।
गयसुकुमालेण खमा, तहा कया जह सिवं पत्तो ||५५।। સામાને પડકાર કરવાને ઉત્સાહશક્તિ હોવા છતાં, રાજકુળમાં જન્મ થયેલ હોવાથી પોતે ક્ષાત્રતેજવાળા હોવા છતાં સાધુપણામાં મસ્તકે અગ્નિ સળગાવવા છતાં ગજસુકુમાલ મુનિવરે ક્ષમા રાખી અને મોક્ષ પામ્યા. (૫૫)
આ કથાનક જાણવાથી ગાથાનો અર્થ વિશેષ પ્રતીતિકારક થશે, તેથી તે કહેવાય છે - 90. ક્ષમા રાખવા ઉપર ગજસુકુમાલની કથા -
ઈન્દ્ર મહારાજાએ બાર યોજન લાંબી, નવ યોજન પહોળી સર્વથા સુવર્ણ અને રત્નની સમૃદ્ધિવાળી દ્વારિકા નામની પ્રસિદ્ધ નગરી કરાવી હતી. જેમાં ધન, વર્ણ કોટી પ્રમાણ હોવાથી કોઈ દાન મેળવવાના મનોરથ કરતા ન હતા, ભેરીનો શબ્દ શ્રવણ કરવાથી લોકોના લાંબા કાળના રોગો નાશ પામતા હતા. જેથી ધવંતરિ વૈદ્યનો પણ આદર કરતા ન હતા. ત્યાં રાણીઓને વરનારમાં શ્રેષ્ઠ નાયક-કૃષ્ણ સ્ત્રીઓને ઘણા પ્રિય હતા, તે નગરના લોકો અન્યાય-અનીતિ-કુસંગના કલંકથી મુક્ત હોવાથી ત્યાં ધનુષ્ય અને કેદખાનાની જરૂર પડતી ન હતી. - જેમ માનસ સરોવરમાં, જગતમાં સારભૂત હંસ વાસ કરે છે, તેમ જે દ્વારિકા નગરીમાં ક્ષાયિક સમ્યક્તથી વિશિષ્ટ એવા નેમ જિનેશ્વર ઉપદેશ આપનાર વાસ કરતા હતા. સત્યભામા અને રુક્મિણી રાજા કૃષ્ણના સમગ્ર અંતપુરમાં મુખ્ય રાણીઓ હતી. કોઇક સમયે વિહાર કરતા કરતા નેમિ જિનેશ્વર ભગવંત ત્યાં પધાર્યા. ઉજ્જયંત નામના મોટા પર્વતપર અનેક આરામો હતા, ત્યાં દેવતાઓએ તરત પોતાની સ્વેચ્છાએ સમવસરણની રચના કરી.
ભવથી ભય પામેલા પ્રાણીઓને શરણભૂત સમવસરણમાં કેઈ દેવો, દેવીઓ, મનુષ્યો, અસુરો, રાજાઓ વગેરે સુંદર દેશના સાંભળી પાછા જતા હતા. તે સમયે વહોરવાનો સમય થયો છે, એટલે સાધુજન ઘરના દ્વાર તરફ અનુસરતા હતા.
