________________
૨૭૩
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
જો આજ્ઞા કરતા હો તો રાત્રે મસાણમાં કાઉસ્સગ્ગ કરીને સંકટ સહન કરું.' આજ્ઞા પામેલા ગજસુકુમાલ મુનિ શ્મશાનમાં ગયા. કાઉસ્સગ્ગ કરીને મૌનપણે ઉભા રહ્યા. મેરુપર્વત માફક અડોલ એવા રહ્યા કે, દેવતાઓ પણ તેને શુદ્ધ ભાવથી ચલાયમાન ન કરી શકે.
હવે કોઈ પ્રકારે તે સ્થળે ક્રૂર કર્મ કરનાર સોમશર્મ બ્રાહ્મણ ત્યાં આવી પહોંચ્યો. ગજસુકુમાલ સાધુને (પોતાના જમાઇને) દેખીને તીવ્ર કોપાગ્નિના દાહવાળો તે વિચારવા લાગ્યો કે, આ ધૂર્તે મારી પુત્રી સાથે લગ્ન કરીને હવે આ પાખંડ સ્વીકાર્યું મનોહર રૂપવાળી, અનેક ઉત્તમ ગુણના ભંડાર એવી મારી પુત્રીને ખરેખર તેણે અકંદ વિડંબના પમાડીને નિર્ભ્રાગિણી બનાવી. તો હવે અત્યારે આ અવસરે એ બ્રાહ્મણ પોતાનું વૈર સાધવાની ઇચ્છા કરે છે કે, ‘આ પ્રસંગ સારો છે.’ એમ વિચારીને દયા રહિત ક્રૂરકર્મીએ તેના મસ્તક ઉપર અગ્નિ સળગાવ્યો.
જેમ જેમ તે વિપ્ર મસ્તક પર અંગાર મૂકીને અતિશય અગ્નિ પ્રગટાવે છે, તેમ તેમ ઉત્તમમુનિ ક્ષમા૨સને વિશેષ ધારણ કરે છે અગ્નિ જેમ જેમ મસ્તકને દહન કરે છે, તેમ તેમ કર્મના ઢગલાની રાખનો ઉકરડો થાય છે. મુનિવર મનમાં સુંદર ભાવના ભાવવા લાગ્યા, તેમ તેમ ક્ષણે ક્ષણે શુક્લધ્યાનની શ્રેણી વધતી જાય છે, આ દેહ ભલે બળી જાઓ પરંતુ મારો આત્મા તો કર્મના કલંકથી વિશુદ્ધ થાય છે.
તલને જેમ ઘાણીમાં પીલે, તેમ સ્કંદકના શિષ્યોએ સજ્જડ પીલાવાન વેદના સહન ક૨ી, સુકોશળમુનિને વાઘણે ચરણ, પેટ વગેરે અંગો વિદારણ કરી મારી નાખ્યા ! મથુરાનરેન્દ્ર દંડ અનગારનું મસ્તક તરવારના પ્રહારથી છેદ્યું, તો પણ પોતાના સત્ત્વમાં અપ્રમત્ત રહેલા તેઓ મનમાં પોતાના આત્મસ્વરૂપથી ચૂક્યા નહિ. જો કે, મારા શરીરમાં તીવ્ર વેદના ઉત્પન્ન થઈ છે, તોપણ મારા મનમાં એક વાત ઘણી જ ખટકે છે કે, ‘આ.બિચારો બ્રાહ્મણ મારા કા૨ણે દુર્ગતિનાં સજ્જડ દુઃખ ભોગવનારો થશે.’
આવા પ્રકારની સુંદર ભાવના ભાવતા તે ગુણવંત મુનિએ સર્વથા દેહનો ત્યાગ કર્યો, કેવળજ્ઞાન પ્રગટ કરી મોક્ષ પ્રાપ્ત કર્યો. દેવતાઓએ આવી તેમને નિર્વાણ મહોત્સવ કર્યો. જેમ ગજસુકુમાલ મુનિવરને દિવ્યજ્ઞાન પ્રગટ્યું, તેમ પૂર્વચલ૫૨ સૂર્યનો ઉદય થયો. હર્ષ પામેલા કૃષ્ણજી દેવકી સાથે ભાઈને વંદન કરવા માટે ચાલ્યા. જતાં જતાં માર્ગ વચ્ચે ફાટેલાં કપડાં પહેરેલ ઘણી જ વૃદ્ધાવસ્થાનાકારણે જર્જરિત થએલા દેહવાળો એક ડોસો પોતાના પિતા માટે એક દિવાલ ક૨વા માટે દૂરથી ઇંટો ઉપાડી ઉપાડી આંગણામાં વહેતો હતો, ત્યારે કૃષ્ણે જાતે તે વૃદ્ધને ઇંટ વહેવડાવવાના કાર્યમાં સહાયતા કરી એટલે દરેક સાથેના પરિવારે પણ ઇંટનો ઢગલો ફે૨વવામાં સહાય કરી, એટલે અલ્પકાળમાં ડોસાનું
