________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૨૦૧
ખરેખર હું પણ જગતમાં કૃતાર્થ છું કે, અત્યારે મારા સાત પુત્રો હૈયાત છે. જ્યાં પોતાના ઘરે દેવકી પહોંચ્યાં, ત્યારે મનમાં ઝુરવા લાગ્યા કે, મેં જાતે કોઇ બાળકને ખોળામાં બેસાડી, ધવરાવી, રમાડીને પાલન-પોષણ ન કર્યું. હથેલીમાં નિર્મલ કપોલ સ્થાપન કરીને, અતિચપલ સરળ ઊંચા-નીચા શ્વાસ લેતી-મૂકતી જેના નેત્રમાંથી દડદડ આંસુની ધારાઓ વહી રહેલી છે, સોકાંધકારમાં ડૂબેલી દેવકીમાતાને કૃષ્ણે દેખ્યાં.
કૃષ્ણજીએ માતાને પ્રણામ કરીને તેના મનમાં રહેલા દુ:ખને પૂછતાં ‘હે માતાજી ! તમને આટલું દુ:ખ કેમ થયું છે ? શું તમારી આજ્ઞા કોઇએ ઉલ્લંઘી છે ? અથવા તો તમોને કોઇએ અમનોહર શબ્દો સંભળાવ્યા છે; હે માતાજી ! મને આજ્ઞા આપો. ત્રણે ભુવનમાં જે કંઈ તમને ઇષ્ટ હોય, તે કહો, જેથી વિલંબ વગર તે લાવી આપું અને મારી પોતાની માતાના દુઃખને દૂર કરું.'
ભુવનમાં મહાસતી સરખાં દેવકી પ્રત્યુત્તર આપે છે કે, મને બીજો કોઇ દુઃખનો અંશ નથી, માત્ર મેં એકપણ મારું પોતાનું જન્મ આપેલું બાળક તેને ન પાલન કર્યું, લાલન ન કર્યું-તે વાત મારા મનમાં વારંવાર ખટક્યા કરે છે. હે વત્સ ! તારું લાલન-પાલન યશોદાએ કર્યું, પહેલાના પણ બીજા તારા છ ભાઇઓને સુલસાએ પાલ્યા-પોષ્યા, તમને સાતેયને બાલ્યકાળમાં જ દૈવે હરણ કર્યાં.
શ્રેષ્ઠ ખીરનો થાળ હોવા છતાં હું તો ભૂખી જ રહેલી છું. તે નારી ખરેખર ધન્ય છે, અતિપુણ્યશાળી છે, તેમ જ સારા લક્ષણવાળી સુખ ક૨ના૨ી છે કે, જે પોતે જ પોતાનાં જન્મ આપેલા બાળકને ખોળામાં બેસારી પાલ્યો હોય અને સ્તન ઝરાવતા દૂધથી સ્તન-પાન કરાવ્યુ હોય. સિંહણ, હરિણી, ગાય, વાનરી વગેરે જાનવરો પણ ખરેખર ધન્ય છે કે, જેઓ પોતાના બાળકને દેખીને અતિપ્રસન્ન થાય છે. હું દૈવથી અતિદુભાએલી ઘણાં દુ:ખ ભોગવનારી થઈ છું. જેમ કોયલ પોતાનાં બચ્ચાંને દૂર રાખે છે, તેમ મારા બાળકો ઉછે૨વાના સમયે મારાથી દૂર થયા. માટે હસ્તમાં સારંગ ધનુષ ધારણ કરનાર હે કૃષ્ણ ! કાલું કાલું ઘેલું બોલનાર એક બાળકને ઉછેરું તેમ કર. તે મારાની આજ્ઞાનો સ્વીકાર કરી, બ્રહ્મચર્ય ધારણ કરી દાનવના શત્રુ દામોદર એકાતંમા બેસી ગયા.
પત્થર ઉપર દર્ભનો સુંદર સંથારો કર્યો. વિષ્ણુ અઠ્ઠમ તપ કરીને મનમાં દેવનું ધ્યાન કરી રહેલા છે. પૂર્વના પરિચિત દેવનું આસન કંપાયમાન થયું. દેવ અહિં નીચે આવ્યો અને કહેવા લાગ્યો – ‘હે કૃષ્ણ ! કયા કારણે મને રાત-દિવસ સ્મરણ કરીને બોલાવ્યો ?' ત્યારે દેવસેનાના નાયક હરિêગમેષીને કૃષ્ણે જણાવ્યું કે, ‘દેવકીને પુત્રઋણ આપો.' ત્યારે દેવે કહ્યું કે, ‘હે હરિ ! દેવકી દેવીને સર્વગુણ-સંપન્ન એવો પુત્ર થશે, પરંતુ ભરયુવાન વયમાં
