________________
૨૩૪
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરનુવાદ કાર્ય પૂર્ણ થઇ ગયું.
ત્યારપછી નેમિનાથ ભગવંતને નમન કરીને પૂછ્યું કે, નવા ગજસુકુમાલ મુનિ ક્યાં રહેલા છે ? નેમિજિનેન્દ્ર કહે છે કે, “હે ગોવિંદ ! ક્ષમાગુણના પ્રભાવથી તેણે પરમપદની પ્રાપ્તિ કરી લીધી. વ્રત લઇને રાત્રે કાઉસ્સગ્ગ ધ્યનમાં રહેલા હતા. ત્યારે તેણે અગ્નિનો ઉગ્ર ઉપસર્ગ સહન કર્યો જેમ અહિં આવતા તેં રાજમાર્ગમાં વૃદ્ધને ઇંટો વહાવડાવવામાં સ્વાભાવિક સહાય આપી, તે પ્રમાણે તેના મસ્તક પર બ્રાહ્મણે સિદ્ધિકાર્યમાં સહાય કરવા માટે અગ્નિ સળગાવ્યો. ' હવે દામોદરે બહુ દુઃખપૂર્ણ ભાવથી ભગવંતને પૂછ્યું કે, “મારે તેને જાણવો કેવી રીતે ?” યાદવજિને કહ્યું કે, “તને દેખતાની સામે જેનું મસ્તક પ્રગટ ફુટી જશે.” હવે જનાર્દને ભગવંતને પ્રણામ કરીને સ્મશાનમાં જઇને ગજસુકુમાલનું નિર્જીવ શરીર બળીને પૃથ્વી પર પડેલુ છે, તેને દેખ્યું એટલે આકંદન કરવા લાગ્યા. તેને શોક સહિત કૃષ્ણજી જાતે જ સ્નાન, વિલેપન, પૂજા કરાવે છે, અગર, ગંધ, સારભૂત પદાર્થોથી સત્કાર કરે છે, મુક્ત રુદન કરતાં માતાજીનું નિવારણ કરે છે. (૭૫)
હે માતાજી ! હવે તમો અતિશોક ન કરશો. તેણે તો પરમ પરમાર્થ મહાઅર્થ સાધી લીધો છે – એમ માનશો, દેવાંગનાઓ પણ ગજસુકુમાલ મહામુનિ ધન્ય છે, પુણ્યવંત છે.” એમ સદા તેમનાં ગુણગાન ગાશે.
જે મોક્ષ-કાર્ય સિદ્ધ કરવા માટે તીવ્ર તપો તપાય છે, સ્વાદ વગરના આહાર-જળ ખવાય-પીવાય છે, પૂર્વકોટિ કાળ સુધીના સંયમ પાલન કરાય છે, એવા પ્રકારનું શિવસુખ તે મહાસાધુએ એક રાત્રિમાં પ્રાપ્ત કર્યું. આ પ્રમાણે માતાજીને સંબોધીને કૃષ્ણ રથમાં બેસારીને જેટલામાં નગરીમાં જાય છે, તેટલામાં તે વિપ્રને દેખ્યો કે તે દુરાત્માનું મસ્તક સો કટકા થઇને ફુટી ગયું.
યાદવોમાં ચૂડામણિ સમાન કૃષ્ણ જાણ્યું કે, “સોમ વિપ્રે ગજ સાધુને મસ્તકમાં અગ્નિથી બાળ્યો. ત્યારપછી તેને કાળા બળદો જોડાવી, ડિડિમ શબ્દોથી “મુનિ હત્યારો” - એમ કહીને નક્કી તેને નગરીની બહાર કઢાવ્યો. "ઉત્તમ મનુષ્ય અન્યાય-અનીતિનાં કાર્ય સ્વભાવથી જ કરતો નથી. મધ્યમ મનુષ્ય બીજાઓના નિવારણ કરવાથી ખોટાં કાર્ય કરતાં અટકી જાય છે. અધમ મનુષ્યને અન્યાય કરતાં રાજ્ય રોકે છે, નહિંતર લોકો અતિઆકુળવ્યાકુળ બની જાય છે." (૮૦).
ગજસુકુમાલ મુનિના મસ્તકમાં ધગધગતા અંગારા મૂકીને જે બાળ્યા, ત્યારે યાદવલોકમાં કોઇ એવા યાદવ ન હતા કે, જેના નેત્રમાં તે વખતે અશ્રુ આવ્યાં નહિ હોય અને દુઃખી થયા
