________________
૧૮૦
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરનુવાદ એ પ્રમાણે નિરાશ બનેલો યોગરાજ નીકળી ગયો અને જેનું મુખ-દ્વાર પરાવર્તન થઈ ગયું છે, તેવી સાવગિલી ગુરુની મઠિકા ખોળતો હતો, પણ દ્વાર ફેરવાઇ ગયેલ હોવાથી આમ-તેમ કોળવા છતાં તેનો પત્તો લાગતો ન હતો, એટલે નિરાશ બની વિચાર્યું કે, વાગેલા ઘા ઉપર ભાર ભભરાવવા સરખું આપણને સંકટ આવ્યું છે. હું માનું છું કે, “જે ગતિ અશ્વની થઇ છે, તેવી જ ગતિ હજાર સોનામહોરની થઈ જણાય છે.” કોઈક સમયે છત્રધારક ચતુરે બિક્ષુક વેષમાં ફરતા તેના શિષ્યને દેખ્યો. તેની પાછળ-પાછળ સાવગિલી ગુરુની મઠિકામાં ગયો. તેમને પ્રણામ કરી તેની સામે બેસીને કહ્યું કે, “હે ભગવંત ! થાપણ તરીકે મૂકેલ હજાર સોનામહોરો પાછી આપો.'
સાવગિલી – ‘તું કોણ છે ? ક્યાં અને ક્યારે તેં હજાર સોનામહોરો આપી હતી ? તું કોઈ ધૂર્ત જણાય છે કે, અમારા સરખા સાધુને ઠગવા નીકળ્યો લાગે છે?”
યોગરાજ - “હે સ્વામી કેમ આમ બોલો છો ? તમારા કહેવાથી આ મઠિકામાં મેં મૂક્યા હતા.'
સાવગિલી - “પારકા દ્રવ્યને આંગળીના નખથી પણ નહીં અડકનારા અમોને તેં શું લૂંટારા માન્યા ? તારી ભક્તિથી સર્યું. જેવો આવ્યો, તેવો અહીંથી પાછો નીકળી જા.”
એટલે ત્યાંથી ઉભો થયેલો ચિંતા-ચાકડા પર ચડેલો તે ભ્રમણ કરતો કરતો ચાર પુષ્પની માળાઓ ખરીદ કરી મકરદાઢા વેશ્યા પાસે પહોંચ્યો. આવવાનું પ્રયોજન પૂછ્યું એટલે કહ્યું, એટલે મકરદાઢાએ કહ્યું કે, મેળવેલામાંથી અર્ધ દીનાર આપે, તો તારા કાર્યની સિદ્ધિ કરી આપું.
યોગરાજ - "સમૂળગું નાશ પામવાનું હોય તો, પંડિત અર્ધાનો ત્યાગ કરે" - એમ મનમાં નિર્ણય કરીને વેશ્યાની વાતનો સ્વીકાર કર્યો. વેશ્યાએ તેને કહ્યું કે, હું ત્યાં જાઉં, પછી તારે ત્યાં આવીને આ પ્રમાણે કહેવું. પછી પથરા ભરેલી દશ પેટીઓ દાસીઓના મસ્તક ઉપર ઉચકાવરાવી બીજા પણ કેટલાક પગપાળા પરિવાર સાથે સુખાસનમાં બેસી મયૂર-પીંછાનું છત્ર મસ્તકે ધારણ કરી તે ગણિકા સાવગિલી ગુરુ પાસે આવી પ્રણામ કરીને કહેવા લાગી – 89. લિરાજ્ય કથા
મકરદાઢા - “બહુમાયા નામની મારી પુત્રી ઘણા વખતથી ચંપા નગરીએ ગઇ છે, તેથી તેને બોલવવા માટે મારે અણધાર્યું જવું છે, તો આ મણિ, મરકત, મોતી, માણિક્ય, સુવર્ણ દાગીના આભૂષણ વગેરે કિંમતી રત્નોથી ભરેલી આ દશ પેટીઓ તમો તમારા સ્થાનમાં
