________________
૨૫૪
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ | મમત્વ-સહિત વિશુદ્ધ વેશ્યાવાળા ઉપસર્ગ-પરિષહ સહન કરવામાં ક્ષોભ ન પામનાર, વાયુ માફક અપ્રતિબદ્ધ, મેરુ માફક અડોલ, સિંહની જેમ નિર્ભર, અંતરંગ શત્રુઓ પ્રત્યે હાથીની જેમ શૂરવીર, ચંદ્રની માફક સૌમ્ય મૂર્તિ, તપના તેજથી સૂર્ય સરખા, આકાશ માફક નિરુપલેપ-કોઈના સંગ વગરના, શંખ માફક નિરંજન-વિકાર વગરના, ધરણી માફક સર્વ ઉપસર્ગ-પરિષહ સહન કરનાર, મહાસમુદ્રની જેમ ગંભીર, લાભ થાય કે ન થાય, સુખમાં કે દુઃખમાં, જીવિત કે મરણમાં, માનમાં કે અપમાનમાં સર્વ સ્થાનમાં સમાન મનવાળા, રાગ-દ્વેષ વગરના (૫૦) તે નંદિષેણ મુનિ ગુરુની પાસે સાધુઓનો દશે પ્રકારની વેયાવચ્ચ કરવાનો અને ઓછામાં ઓછો છઠ તપ કરવાનો અભિગ્રહ ગ્રહણ કરે
છે.
આ પોતાની પ્રતિજ્ઞાનું પાલન અખંડ પરિણામવાળા થઈ પાળતા હતા. એમ કરતાં હજારો વર્ષો ગયા પછી તે મહાસત્ત્વવાળા મુનિની વેયાવચ્ચની અને તપ ગુણની નિશ્ચલતા તેમ જ તેનું અખંડિત ચારિત્ર તે સર્વે ગુણની પ્રશંસા સૌધર્મેન્દ્ર સુધર્મા સભામાં કરે છે કે, “અહો ! આ મુનિ કૃતાર્થ છે. વૈયાવચ્ચ કરવામાં અપૂર્વ સ્થિર પરિણામવાળા છે. પરંતુ સભામાં બેઠેલા બે દેવોને આ વાતની પ્રતીતિ થતી નથી. એટલે તેઓ બંને સાધુનો વેષ ધારણ કરીને એક સાધુની વસતિ બહાર રહ્યા અને બીજા વસતિની અંદર ગયા. ત્યારે સખત સૂર્ય તપવાનો ગ્રીષ્મ સમય હતો, તે મુનિ છઠ તપના પારણા માટે કેટલામાં નવકોટી પરિશુદ્ધ એવો પ્રથમ કોળિયો મુખમાં નાખવા તૈયાર થાય છે, એટલામાં કોઇ દેવતાએ બૂમ પાડી કે, “અહિં ગચ્છમાં જો કોઇ ગ્લાન મુનિની વૈયાવચ્ચ કરવા માટે અભિગ્રહ કરેલા મુનિ હોય અને તેની માવજત કરવી હોય, તો બહાર એક મુનિ વિષમાવસ્થા પામેલા છે.”
એ સાંભળી નંદિષેણ સાધુ ગ્રહણ કરેલા કોળિયાનો ત્યાગ કરીને ઉભા થયા. તેને કયા ઔષધની જરૂર છે ? તે ગ્લાનિ મુનિ કયાં છે ? એમ પૂછ્યું, ત્યારે કૃત્રિમ દેવસાધુએ જવાબ આપ્યો કે, જેને ઝાડાનો રોગ થઇ ગયો છે, શરીર-શુદ્ધિ કરવા માટે પણ જે અસમર્થ છે, તે તો અટવીમાં રહેલાં છે. તે કેવો નિર્લજ્જ છે કે, અહિં નિશ્ચિત બનીને મધુર આહારનું ભક્ષણ કરે છે ! અને રાત-દિવસ સુખેથી નિદ્રામાં કાળ નિર્ગમન કરે છે.
લોકો તને ‘વેયાવચ્ચ કરનારો સાધુ છે એમ કહે છે એટલા માત્રથી સંતોષ માનનાર છે. નંદિષેણ મુનિએ કહ્યું કે, પ્રમાદથી તે વાત મેં જાણી ન હતી. (૩૦) પ્રણામ કરી ફરી ફરી ખમાવ્યા, ત્યારે દેવે-બનાવટી સાધુએ કહ્યું કે, “ત્યાં ક્ષેત્રમાં-કાળમાં ઔષધ દુર્લભ છે, તેથી તે ઔષધો અને પાણી પણ ઉકાળેલું-ઉષ્ણ મંગાવેલ છે. ત્યારે પેલા દેવતાએ દરેક ઘરે
