________________
૨૧૪
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરનુવાદ તેથી કરીને ભગવંતે આપત્તિમાં ધર્મની દઢતા રાખવાની જણાવી છે. તે દૃઢતા ભગવતે જેવી રીતે આચરેલી છે, તે દ્વારા જણાવે છે -
યંત્રોથી દૃઢ પીલાવા છતાં સ્કંદકના શિષ્યો બિલકુલ કોપાયમાન પણ ન થયા. જેમણે યથાર્થ પરમાર્થ જાણેલો હોય તેઓ સહન કરે છે, તેઓ પંડિત કહેવાય છે. પ્રાણના નાશમાં પણ પોતે માર્ગથી ચલાયમાન થતા નથી. (૪૨)
ભાવાર્થ કથાનક કહીશું, તે દ્વારા સમજવો - પ૪. ઠંદકકુમારની કથા
શ્રાવસ્તિ નગરીમાં જિતશત્રુ રાજા અને ધારિણી નામની રાણી હતી. તેમને ન્યાયનીતિપૂર્વક અનુસરનાર કુંદકકુમાર નામનો પુત્ર હતો. જીવ, અજીવ આદિ તત્ત્વોનો અભ્યાસી અને પદાર્થ-સ્વરૂપ સમજવાથી સ્થિરબુદ્ધિવાળો, જિનપ્રવચનમાં નિષ્ણાત, યોગ્ય સમયનાં ધર્માનુષ્ઠાન આચરનાર હતો. તેને પુરંદરયશા નામની લઘુ બહેન હતી, તે કુંભકારકડા નગરીના સ્વામી દંડકીરાજાને પરણાવી હતી. તે દંડકીરાજાએ કોઇ વખત કાંઇક પ્રયોજન માટે નાસ્તિકવાદી અને દુર્જન બ્રાહ્મણ એવા પાલક નામના મંત્રીને જિતશત્રુ રાજા પાસે મોકલ્યો. જિતશત્રુમહારાજાની રાજસભામાં તે આવ્યો, તે સમયે સભા સાથે અતિપ્રશસ્ત પદાર્થવિષયક ધર્મચર્ચા ચાલતી હતી. ત્યારે નાસ્તિક પાલકમંત્રી પરલોક, પુણ્ય, પાપ, જીવ વગેરે તત્ત્વભૂત પદાર્થોનું ખંડન પર્ષદામાં કરતો હતો, ત્યારે સંકોચ રાખ્યા વગર મુખની વાક્યાતુરીપૂર્વક નય, હેતુ, દષ્ટાન્ત, પ્રત્યક્ષ પ્રમાણ આદિથી પદાર્થની સ્થાપના કરીને સ્કંદકકુમારે તેને પ્રશ્નોત્તર કરતો બંધ કર્યો.
જેમ ખજવો ઉદ્યોત કરનાર સૂર્યની પાસે સ્કુરાયમાન થઈ શકતો નથી, તેમ નાસ્તિકવાદી તે પાલકકુમાર સભામાં ઝંખવાણો પડી ગયો. કેસરિસિંહના બચ્ચાનો ગુંજારવ સાંભળીને હરણિયાઓની જે સ્થિતિ થાય છે, તે પ્રમાણે આ શૂન્ય, મ્યાનમુખવાળો, મૌન અધોમુખ કરીને ઊભો રહ્યો. હવે પર્ષદામાં જિનવરનું શાસન જયવંતુ વર્તે છે.” એવી ઉદ્દઘોષણા ઉત્પન્ન થઈ. પરાજિત થએલો પાપી પાલક પોતાના રાજ્યમાં પાછો ગયો. સંસારરૂપ કેદખાનામાં રહેલો હંમેશાં વૈરાગ્યભાવના ભાવતો સ્કંદકકુમાર વિષયોને ઝેર સરખા માનીને તત્ત્વમાં પોતના ચિત્તને પ્રવર્તાવતકો હતો.
રે સમર્થ ચિત્ત ! હું વિષયોનો ત્યાગ કેમ કરૂં ? એ વિષયોએ શું કર્યું છે ? આપણું બંનેનું વિરુદ્ધ શ્રદ્ધાન કરાવ્યું છે, તે કેવી રીતે બોલીએ અને કેટલું ગોપવીએ ? આ વિષયો ક્ષણભંગુર, પરિણામે નિસાર અલ્પસુખ આપીને, સજ્જનોને અસાધારણ પરસુખથી
