________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ પs. શાલ-મહાશાલ આદિ પાંથાવલીઓની કથા
નિર્લોભતાનો ઉપદેશ દૃષ્ટાંત આપવા પૂર્વક જણાવે છે કે સેંકડો અને ક્રોડ સોનામહોરવાળા ધનપતિ શેઠની અનેક સુંદર ગુણાલંકૃત ભાગ્યશાળી કન્યાની પ્રાપ્તિ થવા છતાં તેમાં વજમુનિ ન લોભાયા. ગાથાનો ભાવાર્થ કથાથી આ પ્રમાણે જાણવો -
હિમવાન પર્વત સરખી ઉંચી શ્રેષ્ઠ પૃષ્ઠચંપા નામની નગરીમાં પ્રસન્નચંદ્રનો પુત્ર શાલ નામનો રાજા હતો. મહાશાલ નામનો યુવરાજ અને તેઓને યશોમતી નામની બહેન હતી. તેનાં લગ્ન કામ્પિત્યપુરમાં પિઠર રાજાની સાથે થયાં હતાં. તેમને મોટા અનેક ગુણયુક્ત ગાગલિ નામનો પુત્ર હતો. હવે કોઇક સમયે વીર ભગવંત વિહાર કરતા કરતા ચંપાપુરી નગરીએ સમવસર્યા. એટલે ઇન્દ્રાદિક દેવોએ સમગ્ર જગતની લક્ષ્મીને ક્રીડા કરવા માટે ક્રીડાભૂમિ સમાન અર્થાત્ આશ્ચર્યકારી દુઃખથી સંતપ્ત થયેલા પ્રાણીઓને આશ્રય કરવા લાયક એવું સમવસરણ ત્યાં વિકુવ્યું.
ભગવંતના આગમનની વધામણી આપનાર ઉદ્યાનપાલકના વચનથી નગરના લોકોને આશ્ચર્ય પમાડતો હાથીના ઉપર બેસીને સપરિવાર અતિ ઉલ્લસિત રોમાંચવાળો શાલ મહારાજા ભગવંતને વંદન કરવા માટે નીકળ્યો, સમવસરણભૂમિના નજીકનાં ભાગમાં જ્યાં ત્રણ છત્રો દેખ્યાં, એટલે હાથી પરથી નીચે ઉતરી, પગે ચાલી પાંચ પ્રકારના અભિગમ આચરવા લાગ્યો. ઉત્તર તરફના દ્વારમાંથી પ્રવેશ કરી પ્રદક્ષિણા આપી, ભગવંતને પ્રણામ કરી તેમના સન્મુખ ઇશાનદિશામાં બેઠો. યોજન ભૂમિ સુધી સંભળાય, તેમજ દરેક જીવો પોતપોતાની ભાષામાં સમજી શકે તે પ્રમાણે ભગવંતે બાર પર્ષદા સમ્મુખ ધર્મકથા કહેવી શરુ કરી તે આ પ્રમાણે :
ભયંકર મહાજ્વાળાવાળા અગ્નિથી સળગી રહેલા ઘરમાં બુદ્ધિશાળી પુરુષોને વાસ કરવો ક્ષણવાર પણ યુક્ત નથી, તે જ પ્રમાણે દુઃખોથી ભરપૂર એવા ભવમાં પણ સમજુ પુરુષોએ રહેવું યોગ્ય નથી. કાક-તાલીય ન્યાયે અથવા દશ દૃષ્ટાન્ત દુર્લભ સદ્ધર્મપ્રાપ્તિના મહાનિધાન સમાન એવું મનુષ્યપણું મહાપુન્યયોગે પ્રાપ્ત કર્યું છે. જેમ કોઈક કાકિણી (કોડી) નામના તુચ્છ ધનમાં લુબ્ધ બની ક્રોડ સોનૈયા હારી જાય, તેમ વિષયાસક્ત મનુષ્યો વિવેક રહિત બની આ જન્મ હારી જાય છે.
સ્વર્ગ અને સિદ્ધિગતિની સાધના કરવા માટે ધર્મનો શ્રેષ્ઠ સમય પ્રાપ્ત કર્યો છે, તો તમારા સરકાએ આવો સમય વેડફી નાખવો યોગ્ય ન ગણાય. પ્રિયજનો અને ધનનો સંયોગ વિજળીના ઝબકારા જેમ ક્ષણિક છે, પવનથી લહેરાતી ધજા સમાન ચિત્તવૃત્તિઓ ચંચળ છે, મનુષ્યનું આયુષ્ય ઘાસના પત્ર પર હેલ ઓસબિન્દુના પડવા સરખું ભરોસા
