________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૧૮૭. યુક્ત વચનો કહેવા છતાં તમોએ શું પોતાની નિઃશંક વક્ર વચનોવાળી યુક્તિથી એને પાછી પાડી નથી ? જિનેશ્વરો પણ ગૃહવાસમાં રહ્યા હતા. તેવી રીતે તમે ધર્મમાર્ગને અનુસરો અને સારી રીતે અમારું સન્માન આચરો. ધનનો ભોગવટો કરો, દાન આપો, અતિદુઃખી દુર્ભાગીઓને દાન દેનારા કેટલાક ગૃહસ્થપણાનું પાલન કરે છે, તેઓ શૂરવીર છે, બાકીના દુઃખી પાખંડીઓ છે. નીતિમાં કહેવું છે કે – “ગૃહાશ્રમ સરખો ધર્મ થયો નથી અને થવાનો નથી, શૂરવીરો જ તેનું પાલન કરી શકે છે, બીજા કાયર પુરુષો પાખંડ-ધર્મનો આશ્રય કરે છે, હે પ્રાણેશ અગ્નિથી તપેલ લોહ માફક લોહાર્ગલા જેવી રીતે લોભથી સુખ ન પામી, તેમ દ્રવ્યોપાર્જનની જેમ સોંદર પૂર્વક ધર્મ ઉપાર્જનનો લોભ કરવો, તે સુખ માટે થતો નથી. ૪૯. અમeણેન-પ્રવસેન બે બધુની કથા -
કંચનપુર નામના નગરમાં કંચનશેખર રાજાને અમરસેન નામનો મોટો અને પ્રવરસેન નામનો નાનો એમ બે પુત્રો હતા. તે બંને ઉપર રાજાને ઘણો સ્નેહ હતો તેથી કૃપાવાળા પિતાએ કોઇ વખત તેઓને જયકુંજર નામનો હાથી ક્રિડા કરવા માટે આપ્યો હતો. તે બંને ભાઇઓ હાથી ઉપર ચડીને હંમેશાં ક્રીડા કરતા હતા. ઉત્તમ કુળમાં જન્મેલા તે રાજાનો યશ અને પ્રતાપ એમ બંનેનો ઉદય વર્તી રહ્યો હતો. અથવા તો વ્યવસાય (-વ્યાપાર) અને સુકૃતયોગ (-ધર્મ કાર્યો કરવાં) - એ બંને ઉત્તમ કુળવાળાને હોય છે. કામદેવ સમાન રૂપવાળા તે બંને ભાઇઓને જયકુંજર હાથી સાથે ક્રીડા કરતા દેખીને તેની સાવકી માતા ઇષ્ય વહન કરવા લાગી. વળી વારંવાર દિવસે અને રાત્રે રાજના કાન ભંભેરવા લાગી. વળી કહેવા લાગી કે, “હે સ્વામી ! આ જયકુંજર હાથી મારા પુત્રને ક્રીડા કરવા આપો. હે વલ્લભ ! તમને શું કહેવું ? કૃપાથી મોહ ઓછો કરી-ત્યાગથી આપો. આટલું પણ અમારું કાર્ય ન કરો તો, અમારે એમ જ માનવું રહ્યું કે, તમારો અમારા ઉપર કૃત્રિમ સ્નેહ છે.
વિકાસ પામતા રોષના ધૂમાંધકારવાળી અને બબડતી તેને દેખી રાજાએ કહ્યું કે, એવું તે કદાપિ બને ખરું ? તે પુત્રો ભક્તિ અને સત્ત્વવાળા છે, મેં જાતે તેમને હાથી આપ્યો છે, આપેલો હાથી મારાથી પાછો કેમ માગી શકાય ? તું બીજી કોઈ માગણી કર, જે હું તને આપીશ. “રાણી હઠીલી બની છે' - એમ જાણીને વિષયમૂઢ રાજાએ કુમારોને કહ્યું કે, “આ હાથી મને પાછો આપો, તો તેના બદલામાં બીજા દશ હાથી આપુ' સાવકી ચુલ્લ(નાની) માતાનું આ નિષ્ફર ચેષ્ટિત જાણીને કુમારો વિચારવા લાગ્યા કે, “સ્ત્રીઓનાં દુશ્ચરિત્રને ધિક્કાર થાઓ.” પોતાની માતા માફક આ માતાનું ગૌરવ અમે બરાબર જાળવીએ છીએ, તો પણ પોતાના પુત્ર-વાત્સલ્યથી અમોને શત્રુસમાન માને છે, અંકુશ વડે
