________________
૨૦૦
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ ચંડાળ તેનું વચન સવીકારી મોર સાથે ઠાકોર પાસે લઈ ગયો અને રાજા પાસે મોર મૂક્યો. રાજાના કોપાગ્નિને શાંત કરવા માટે અગર ચંડાળની મૈત્રી કરનાર પોતાની શુદ્ધિ માટે જાણે હોય તેમ દાંતના કિગરણોને ફેંકતો રાજાને કહેવા લાગ્યો કે, “હે સ્વામિ ! આ મોરનો સ્વીકાર કરો અને આપના સત્ય ન્યાયનું, સદ્વિચારનું, આપના પરિવારનું લાંબા કાળ સુધી કલ્યાણ થાઓ (નવગજના નમસ્કાર થાઓ.)''
રાજા વિચારવા લાગ્યો કે, “આ દાસી વાચાળ અતિદુષ્ટ જૂઠ બોલનારી છે, આ પ્રભાકર બ્રાહ્મણ તો અનાચારથી પરાક્ષુખ રહેનારો છે, આમાં આ કાર્ય સંભવતું નથીએટલો પણ મેં વિચાર ન કર્યો. તેમ જ મેં એને કંઈ પૂછ્યું પણ નહિં, ગુનેગાર અને બિનગુનેગારનો વિભાગ પણ મેં ન વિચાર્યો, ઉપકાર કે અપાકારનો વિચાર ન કર્યો અને દંડ પણ આકરામાં આકરો કર્યો. અરે ! તારું સુકૃતજ્ઞપણું કેવું . દુષ્ટાશયે જ્યારે સત્ય હકીકત પૂછી, ત્યારે બનેલી યથાર્થ હકીકત કહી. ત્યારપછી ઠાકોરે તેને ખૂબ ખમાવ્યો અને સત્કારપૂર્વક પોતાની પાસે પકડીને રાખ્યો, તો પણ તે નગર બહાર નીકળી ગયો.
અનુક્રમે ફરતો ફરતો રત્નપુર નામના નગરે પહોંચ્યો. તે નગરી કેવી હતી ? વિધાતાએ અમરાપુરી બનાવવા માટે અભ્યાસ કરી શિલ્પશાસ્ત્રની પરીક્ષા આપવા માટે જાણે બનાવી હોય ! ત્યાં પરાક્રમી, શત્રુરાજાઓને પણ સ્વાધીન કરનાર રત્નરથ નામનો રાજા રાજ્ય કરતો હતો. તે રાજાને ન્યાયમાર્ગે ચાલનાર, કામદેવના રૂપનો તિરસ્કાર કરનાર કનરકથ નામનો પુત્ર હતો. જેના વડે ગુણો આશ્રય કરીને રહેલા છે અને જે ગુણો વડે આશ્રિત થયો છે. જાણે સાથે મળીને ઉત્તમ કીર્તિ મેળવવાની ઉત્કઠાં થઈ હોય, તેમ પોતે અને ગુણો પરસ્પર સ્પર્ધા કરતા હતા. તે રાજકુમાર રાજસભામાં બેસવા માટે દ્વારમાં પ્રવેશ કરતા હતા, ત્યારે દ્વાર પાસે ઉભેલા પ્રભાકર વિપ્રે "શીર્વાદ પૂર્વક કહ્યું કે, “હું બ્રાહ્મણ છું, તમો ગુણનિધાન રાજપુત્ર છો, તેથી આપની પાસે રહેવા અભિલાષા કરું છું.”
રાજપુત્રો વિચાર્યું કે, “આગળ ભવિષ્યમાં પુરોહિત પદ માટે મને કોઈની જરૂર તો પડશે જ; તેથી દાન-સન્માનની સંપત્તિથી પોતાનો બનાવીશ.” એમ વિચારી ઉદાર આશયવાળા કુમારે વિકસિત મુખ-કમળ કરવા પૂર્વક તેની મિત્રતા વિસ્તારતો હોય તેમ તેને કહેવા લાગ્યો કે, “હે પ્રભાકર ! મેં તારી સાથે મૈત્રી બાંધી છે, માટે હવે તું ચિંતાતાપથી ક્યાંય પણ નિરર્થક ખેદ ન કરીશ. ત્યારપછી હર્ષથી ત્યાં રહેલો હતો, ત્યારે તેણે મનોરથ નામના શેઠપુત્ર સાથે મૈત્રી કરી. સદ્ગણોના અદ્વિતીય વિલાસ સ્થાન સરખી રતિવિલાસ નામની પિંડવાસ સ્થળની વિલાસિનીને ભાર્યા બનાવી. આ ત્રણેની સાથે વૃદ્ધિ પામતા ઉજ્વલ સ્નેહવાળો, પિતાના વચનનું મંત્ર માફક સ્મરણ કરતો પ્રભાકર રહેલો
