________________
૨૦૨
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ કરતા હતા. તેઓના દિવસો પવિત્ર મૈત્રીના કારણે આનંદમાં પસાર થતા હતા. જેમ શેરડીનું માધુર્ય, તથા શંખની શ્વેતતા હોય છે, તેમ સજ્જનની મૈત્રીનો આનંદ જિંદગી સુધીનો હોય છે.
પુરોહિતપત્ની રતિવિલાસાને ગર્ભના પ્રભાવથી કોઈક વખતે એવા પ્રકારનો દોહલો ઉત્પન્ન થયો. પોતાના ઘરના આંગણામાં વગર લજ્જાએ ક્રિીડા કરતા રાજકુમારને દેખી મનોરથ ઉત્પન્ન થયો-આ કુમારનું કાલખંડમાંસ-કાળજું ખાઊં તો જ જીવીશ, નહિતર મૃત્યુ પામીશ.” “કપટ કરવું, અનાર્યપણું, હઠાગ્રહ, દુર્જનતા, નિર્દયતા આ દોષો સ્ત્રીઓમાં ગળથુંથીથી હોય છે અર્થાત્ જન્મથી સ્વાભાવિક હોય છે. જે દોહલો કોઇ રીતે પૂર્ણ કરી શકાય તેવો નથી, કોઈની પાસે પ્રગટ પણ કરી શકાય તેવો નથી-એ પ્રમાણે હંમેશાં ખેદ પામતી તે અત્યંત દુર્બલ-કુશ અંગવાળી બની ગઈ.
પોતાની પ્રિયાની આવી વિષમ સ્થિતિ દેખીને પ્રભાકર મહાઆગ્રહથી દુર્બળ કાયા થવાનું કારણ પૂછ્યું. નમણાં નેત્ર કરીને ઘવાયાં હૃદયવાળી પત્નીને પોતાનો અશુભ દોહદ પ્રગટ કર્યો - એટલે પ્રભાકરે કહ્યું, “હે પ્રિયા ! તું ફોગટ મનમાં દુઃખ ન લાવ, તારા દોહલાને અવશ્ય હું પૂર્ણ કરીશ. હે આર્યે ! કાર્ય કરવાની દઢ ઇચ્છાવાળાને આ કાર્યની શી વિસાત છે ? એકાંતમાં કુમારને ગુપ્ત સ્થાનમાં છૂપાવીને પરમ આદરપૂર્વક કોઈક બીજાનું સારી રીતે સંસ્કારિત કરેલું તૈયાર માંસ ખાવા આપ્યું. ક્ષણવારમાં આનંદ અને કલ્યાણ પામેલી અતિ હર્ષવાળી બનેલી તે ગર્ભ ધારણ કરવા લાગી.
ભોજન-સમયે રાજાએ કુમારની તપાસ કરાવી. એકદમ દરેક જગાએ શોધવા છતાં ન દેખાયો કે ન કોઇ સમાચાર મળ્યાં. રાજા ભોજન કરતો નથી અને બોલવા લાગ્યો કે, યમરાજાએ કોના તરફ નજર કરી છે કે શેષનાગના ફણાના મણિને ગ્રહણ કરવા માફક મારા પુત્રને લઈ ગયો. આ વાત નગરમાં ચારે બાજુ ફેલાઈ ગઈ અને રતિવિલાસાએ પણ સાંભળી અને લાંવો વિચાર કરવા લાગી કે, માંસ ખાવાનું મનોરથનું આ પરિણામ આવ્યું.
અરે રે ! ખરેખર હું હણાઇ ગઇ, મને ધિક્કાર થાઓ કે, આવું અધમ કાર્ય મેં કર્યું, મને જીવવાથી સર્યું, મારા સ્વામી જીવતા રહો, મને જેમ ગર્ભ વહાલો છે, તેમ રાજાને પોતાનો બાળક વિશે, વહાલો લાગે. શાકિની મફક લક્ષણવંત કુમારનું ભક્ષ ણ કરી હું મૃત્યુ કેમ ન પામી ? શું જન્મનાર બાળક શાશ્વતો જીવતો રહેવાનો છે ? હવે કોઇ પ્રકારે આ હકીકત રાજાના જાણવામાં આવશે, તો મારા પતિનું મૃત્યુ નિવારણ કરનાર કોણ મળશે ? હજુ જેટલામાં મારા પતિની વાત કોઇના જાણવામાં આવી નથી, તેટલામાં
