________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૨૦૪
આપું છું.’
“સ્ત્રી, મિત્ર, ભાર્યા, બુદ્ધિ, ધન અને આત્માની આપત્તિરૂપ કસોટીના સમયે પુરુષ તેના સારાપણાની પરીક્ષા કરી શકે છે.” આ રાજશબ્દ ખરેખર ચંદ્રની સાથે યથાર્થ ઘટી શકે છે કે, જે કલંક સરખા પણ આશ્રિત હરણનો ત્યાગ કરતો નથી. ફરી રાજાએ કહ્યું કે, ‘નિર્જન વનમાં મરેલા સરખા મને તૃષા લાગી હતી, તે સમયે જીવિતદાન સરખું તેં આમળું આપ્યું હતું, તે હું ભૂલ્યો નથી. હે છત્રાતિચ્છત્ર મૈત્રીવાળા તે વખતે તરત મૃત્યુ પામ્યો હોત તો આ રાજ્ય પણ કોણ ભોગવતે / માટે આ સર્વ તારું જ છે.' તે સમયે પ્રભાકરે કહ્યુ કે, ‘હે દેવ ! જો તત્ત્વથી એમ જ હોય, તો મારે ત્યાં ભોજન માટે પધારવાની કૃપા કરો.' રાજાએ તે વાતનો સ્વીકાર કર્યો. પ્રાતઃકાલે પ્રભાકર પુરોહિતે નગરલોકો અને પરિવાર સાથે રાજાની પોતાના ઘરે પધરામણી કરાવી.
આમંત્રિત કરેલા રાજાને રત્નસિંહાસનપર વિરાજમાન કરી ચંદનાદિથી સત્કાર કરી સ્વાદિષ્ટ ભોજન પીરસીને દરેકને જમાડ્યા. સમગ્ર નગરજનોને અલંકાર તથા વસ્ત્રોની પહેરામણી આપીને તે કુમારને સમર્પણ કર્યો. રાજાના ખોળામાં બેસાડી માણેક, મોતી, રત્નો વગેરે રાજા આગળ ભેટ ધર્યાં. તે સમયે રાજનું મુખ શ્યામ થઈ ગયું અને નીચી નજ૨ ક૨વા લાગ્યો, એટલે લોકોએ પૂછ્યું કે, ‘હે પ્રભુ ! હર્ષસ્થાને આપ શોક કેમ કરો છો?’
રાજાએ કહ્યું કે, મને શરમ અત્યંત પીડા કરે છે. અત્યારે હું વિલખો બની ગયો છું, જેથી બોલવા માટે અસમર્થ છું. સમગ્ર પૃથ્વી પર જેનું મૂલ્ય ન બની શકે તેવું જેનું એક પ્રાણ અર્પણ કરનાર આમળાંનું મૂલ્ય કૃતઘ્ન બનેલા એવા મેં કુમારના મૂલ્યની કક્ષાએ ગણાવ્યું. ખરેખર વિધાતાએ અમૃત માફક પ્રભાકરને પરોપકાર માટે જ ઘડ્યો છે.
"રત્ન-દીપક સરખા ઉત્તમપુરુષો સ્નેહની, પાત્રની કે દશાન્તરની અપેક્ષા રાખતા નથી. તેઓ હંમેશાં લોકોના પરોપકાર કરવામાં તલ્લીન રહેનારા હોય છે." આ પ્રમાણે સર્વ સ્વસ્થ બનેલાં હોવાથી તારા સોગન ખોટા નથી બન્યા. હે પ્રભાકર ! ઠીક ઠીક, તેં આ પ્રમાણે શા માટે કર્યું ? એમ રાજાએ પૂછ્યું, ત્યારે પિતાજીએ આપેલ શિખામણનો સમગ્ર વૃત્તાન્ત કહ્યો તથા પહેલાં દુષ્ટાશય વગેરે ઉપર કરેલા અત્યંત ઉપકારનો ગેરલાભ થયો અને ઉત્તમ સાથે સંગતિની પરીક્ષા ક૨વા માટે હું અહિં આવ્યો. ‘ઉત્તમ સાથે સંસર્ગ કરવો એ વિષયમાં અત્યંત સ્થિર બનેલા તે ડાહ્યાપુરુષોનો કાળ પરમપ્રીતિથી પસાર થઈ રહેલો હતો. પ્રભાકરકથા સંપૂર્ણ.
૧. શબ્દશ્લેષાલંકાર હોવાથી રત્નદીપક પણ તેલ, દીવેટ, કે પાત્ર (કોડિયા)ની અપેક્ષા રાખતો નથી.
