________________
૨૦૮
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ નામની પુત્રી છે, તેને ત્યાં ધન પણ પુષ્કળ છે. ધન તમારે લેવું અને સુંસુમાં મારે ગ્રહણ કરવી. આજે આપણે ત્યાં ધાડ પાડવા જઈએ.” ચોરોએ એ વાતનો સ્વીકાર કર્યો અને તેઓ રાજગૃહમાં ગયા. અવસ્થાપિની નિદ્રા આપીને તરત તેઓએ ગૃહમાં પ્રવેશ કર્યો. ત્યારપછી ચોરપતિ ચિલાતીપુત્રે શેઠને હાકલ કરી કે, “પાછળથી કદાચ તું એમ કહે કે અમને ન જણાવ્યું. હું ચોરી કરું છું, માટે તમો પુરુષાર્થ ફોરવજો.” ત્યારપછી સાક્ષાત્ તેઓના દેખતાં જ ચોરવા લાયક ધન-માલ અને ગુણરત્નના ભંડારરૂપ સુંસુમાં પુત્રીને ગ્રહણ કરીને બહાર નીકળી ગયા.
ઇચ્છિત પદાર્થ પ્રાપ્ત કરીને ખુશમનવાળો તે પોતાના સ્થાન તરફ પ્રયાણ કરવા લાગ્યો. સૂર્યોદય થયો એટલે પાંચ પુત્રો સહિત મજબૂત કવચ બાંધીને રાજાના સુભટોથી પરિવરેલો તે ધનશેઠ પુત્રીના સ્નેહથી એકદમ તેના પગલે પગલે પાછળ જવા લાગ્યો. ધનશેઠે રાજસુભટોને કહ્યું કે, “મારી પુત્રીને પાછી વાળી લાવો, તો સર્વ ધન તમારું” એમ કહ્યું એટલે રાજસુભટો દોડવા લાગ્યા. પાછળ સુભટોને આવતા દેખીને ધન મૂકીને ચોરો ચાલી ગયા. સુભટો ધન લઇને જેવા આવ્યા હતા, તેવા પાછા વળી ગયા.
હવે પાંચ પુત્રો સહિત ધન શેઠને પાછળ આવ દેખીને ચોર હવે તેને ઉચકી શકવાનેવહન કરવા માટે અસમર્થ થયો એટલે તે મૂઢ ચિલાતીપુત્ર તે કન્યાનું મસ્તક છેદીને સુખપૂર્વક દોડવા લાગ્યો. પુત્ર-સહિત પિતા વિલખા બની ગયા. શોક-સહિત પાછા ફરવા લાગ્યા. (૨૫) પૂર્વભવમાં સ્નેહાનુરાગથી કામણ આપીને ન મરાયો હતો. આ ભવમાં તેનાથી સર્વ વિપરીત આવી પડ્યું. આ સર્વ ઇન્દ્રજાળ સરખું અને દેવના વિલાસ સ્વરૂપવાળું છે, ચિત્તના ચિંતાચક ઉપર ચડીને ચિંતવે છે અને તે પ્રમાણે નાટક કરે છે. મિત્ર, શત્રુ, દુઃખી, સુખી, રાજા, રંક એમ સંસારમાં જીવ વિવિધ ભાવો અનુભવે છે.
જ્યારે દેવ-ભાગ્ય પ્રતિકૂળ થાય છે, ત્યારે પ્રગટ માતા પણ પ્રપંચ કરનારી થાય છે, પિતા પણ સંકટ પમાડનાર થાય છે, ભ્રાતા પણ પ્રાણઘાતક નિવડે છે અને વિધિ અનુકૂલ થાય છે, ત્યારે ભયંકર કાળો સર્પ પણ શ્રેષ્ઠ સુગંધવાળા કમળની માળા બની જાય છે અને શત્રુ પણ ગમે ત્યાંથી આવી મિત્ર બની જાય છે. (૩૦) આ દુર્દેવે અત્યારે આફતને કેવા નચાવ્યા છે કે અત્યારે દુ:ખી અને મરણ અવસ્થાને પહોંચાડ્યા છે. આ જંગલમાં આપણે સુધા અવસ્થામાં અત્યારે શું કરવું ? તેની સૂઝ પડતી નથી. આપણા વંશનો ઉચ્છેદ ન થાય, હું પણ જર્જરિત દેહવાળો મરણ અવસ્થાએ પહોંચેલો છું – એ પ્રમાણે પિતાએ પુત્રને કહ્યું કે, “મારા દેહનો આહાર કરી આ સંકટનો પાર પામો.” એમ બાકીના પુત્રોએ પણ તેમ કહ્યું, પણ કોઈની વાત માન્ય ન થઈ. એટલામાં વિચાર્યું કે, સુસુમા તો મૃત્યુ પામી ગઇ છે,
