________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૨૦૯ માટે તેના દેહને રાગ-દ્વેષ રહિત ભાવથી ભોજન કરી જીવન ટકાવવું અને આપત્તિનો પાર પામવો. જિનેશ્વરોએ મુનિઓને આ ઉપમાએ આહાર કરવાનો કહેલો છે. ભૂખનું સંકટ નિવારણ કરી ફરી સુખના ભાજન બન્યા.
. હવે સુસુમાનું મસ્તક હાથમાં રાખી અટવીમાં ભ્રમણ કરતાં કાઉસ્સગ્ન કરતાં એક હાસત્ત્વ મુનિવરને દેખ્યા. ચિલાતીપુત્રે તે મુનિને કહ્યું કે – “હે મહામુનિ ! મને સંક્ષેપથી ધર્મ કહો, નહિતર તમારું પણ મસ્તક વૃક્ષ પરથી ફળ તોડાય તેમ આ તરવારથી હણી નાખીશ. “ઉવસમ-વિવેય-સંવર' એ ત્રણ પદો વડે મુનિએ ધર્મ કહ્યો. તે પદો બોલીને કેટલામાં તે જાય છે, ત્યારે આ વિચારવા લાગ્યો. “અહો ! મહાનુભાવ ધર્મધ્યાન કરતા હતા, તેમાં મેં અંતરાય કરી ધર્મ પૂછયો, તો હવે આ ધર્મપદોના અર્થો કયા હશે ?” “ક્રોધનો નિગ્રહ કરવો-કબજે રાખવો, તે ઉપશમ. હું ક્રોધ કરનાર થયો માટે હવે મેં સર્વથા ક્રોધનો ત્યાગ
કર્યો.'
બીજું વિવેક પદ , તેનો અર્થ ત્યાગ એમ જાણ્યો. તો તે અર્થને વિચારતાં તેણે ખગ અને સુસુમાનાં મસ્તકનો ત્યાગ કર્યો. જ્યાં સુધી આ જીવ હાને છે, વેદે છે, ક્રિયા કરે છે, ત્યાં સુધી તે કર્મ બાંધનાર ગણેલો છે, તેથી સંવર પદનો અર્થ જાણીને તે કાઉસ્સગ્ગ ધ્યાનમાં સ્થિર ઉભો રહ્યો. ફરી ફરી નાસિકાના અગ્ર ભાગ ઉપર દૃષ્ટિ સ્થાપન કરીને મેરુપર્વત માફક અતિનિશ્ચલ-અડોલ બની ત્રણે પદો વિચારવા-ભાવવા લાગ્યો. પોતે મસ્તક કાપેલ હોવાથી શરીરે લોહીથી ખરડાએલો હોવાથી લોહીની ગંધમાં લુબ્ધ બનેલી તીક્ષ્ણ વજના અગ્રભાગ માફક પ્રચંડ મુખવાળી ઘીમેલ-કીડીઓ શરીરની સર્વ બાજુથી ભક્ષણ કરવાલાગી. તે માટે કહેવાય છે કે – “પગથી માંડીને મસ્તક સુધીના આખા દેહને કીડીઓએ ભક્ષણ કરીને ચાલણી સમાન કાણાં કાણાંવાળો કરી નાખ્યો, તો પણ ઉપસમવિવેક-સંવરરૂપ આત્મધ્યાનમાંથી ચલાયમાન ન થયો. કીડીઓએ તીક્ષણ મુખથી તે મુનિના આખા શરીરમાં ભક્ષણ કરીને જે છિદ્રો પાડેલાં હતાં, તે સમગ્ર પાપોને બહાર નીકળવા માટે જાણે લાંબા વારો ન હોય તેમ શોભતાં હતાં. અઢી દિવસ સુધી ચારિત્ર ધનવાળા તે મહાત્મા બુદ્ધિશાળી મુનિ ઉત્તમાર્થની અંતિમ સુંદર આરાધના કરીને સહસાર નામના દેવલોકમાં ગયા. (૪૫).
સુસુમા-ચિલાતિપુત્ર કથા સંપૂર્ણ થઇ. (૩૮) પ્રતિજ્ઞા નિર્વાહ કરનાર મહાસાહસિક ચિલાતીપુત્રનો અધિકાર કહીને બીજા પણ તેવા તપસ્વીનો અધિકાર કહે છે :
