________________
૧૯૮
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ દાનશૂર, સ્કુરાયમાન નીતિના તાંડવ અને ઉલ્લાસથી શોભતા, ઘણા વિદ્વાનોની મંડલી સાથે વિનોદ કરનાર એવા કીર્તિશેખર રાજાની સેવા તે ઠાકોર સાથે હંમેશાં કરતો હતો, પણ અંતઃકરણમાં ન ભણ્યાનો સવસો કાયમ રહેતો હતો. કોઈક સમયે અનેક વિદ્વાન મંડળ વચ્ચે બેઠેલ રાજા સાથે “સમાન શીલવાળા સાથે મૈત્રી કરવી યોગ્ય છે.” એવી વાત ચાલી રહી હતી, ત્યારે આગળ કોઇ વખત મુખપાઠ કરેલ હતો, તે શ્લોક પ્રભાકર સ્પષ્ટાક્ષરમાં એવી શુદ્ધિ રીતિએ તાલબદ્ધ બોલ્યો કે, સાંભળનારના કર્મોએ અમૃત-પાન
"मृगा मृगैः संगमनुव्रजन्ति, गावश्च गोभिस्तुरगास्तुरंगैः ।
मूर्खाश्च मूर्खः, सुधियः सुधीभिः,समानशीलव्यसनेषु सरव्यम् ||" મૃગલાઓ મૃગોની સાથે સોબત કરે છે, ગાયો (બળદો) ગાયો (બળદો)ની સાથે, ઘોડા ઘોડાની સાથે, મૂર્ખાઓ મૂખની સાથે, પંડિતો પંડિતોની સાથે સમાગમ કરે છે, સમાન આચાર અને સમાન વ્યસનવાળા સાથે મૈત્રી જોડાય છે.” પ્રભાકરનો આ શ્લોક સાંભળી રાજા અને પર્ષદાનું વિદ્ન-મંડલ મસ્તક ડોલાવતું આનંદ અને આશ્ચર્ય પામ્યું.
પોતાનું સત્ત્વ હોય તેમ બ્રાહ્મણને રાજાએ કહ્યું કે, “હે પ્રભાકર ! તેં મને પ્રીતિરસથી સિંચ્યો, તેથી કરી ગ્રામ-મંડલનું પ્રસાદ-દાન સ્વીકાર. “પ્રભુનું ઔચિત્ય, શ્રીમંતનું આરોગ્ય, રાજાની ક્ષમા, ઉપકારીનું પ્રભુત્વ આ ચાર પદાર્થો અમૃત સમાન ગણાય છે.' પ્રભાકર પ્રત્યુત્તરમાં જણાવ્યું કે, “આપનું ચિત્ત મારા પર પ્રસન્ન થયું હોય તો, હે પ્રભુ! કૃપા કરીને આ દાન આ ઠાકોરને આપો.' રાજાએ કહ્યું, “ભલે તે પ્રમાણે હો.” એ પ્રમાણે પ્રભાકરના પ્રભાવથી દુષ્ટાશય લક્ષ્મીનું સ્થાન પામ્યો. હવે રાજાની આજ્ઞાથી પરિવાર-સહિત તે બંને ભેટ મળેલ નગરને શોભાવવા લાગ્યા અર્થાત્ ત્યાં રહેવા ગયા. કોઇ વખતે મદિરા-પાન કરવાથી વિલ્વલ બનેલ માતંગ-મિત્રે ઠકરાણીની છેડતી કરી એટલે ઠાકોરે વધ કરવાની આજ્ઞા આપી. ત્યારે પ્રભાકરે રાજાને કહ્યું કે, મદિરા-પાનથી આ ભાન વગરનો નિર્વિવેકી થયો હતો, તેનો દોષ નથી, માટે પ્રાર્થના કરું છું કે, “મારા મિત્રને મુક્તિ આપો.' એમ કહી વિષાદવાળા માતંગ-મિત્રને બ્રાહ્મણે મૃત્યુથી મુક્ત કરાવી ઉપકારપાત્ર કર્યો.
આ બાજુ કોઇક ભિક્ષુએ પ્રભાકરની પત્ની-દાસીને કહ્યું કે, “ઠાકોરને મોર પ્રિય છે, તેનું સ જે ખાય, તે લક્ષ્મી પ્રાપ્ત કરનાર થાય.” આ વાત પત્નીએ પ્રભાકરને કહી. તેના માંસની સ્પૃહાવાળી તેણે સ્ત્રીહઠ કરીને તે કાર્ય કરવા માટે પ્રભાકરને દબાણ કર્યું. પ્રભાકર પણ મોરનું ગુપ્તપણે રક્ષણ કરી બીજું માંસ આપ્યું. એ પ્રમાણે સર્વને ઉપકારની સુખાસિકા પમાડી. ભોજન-સમયે પુત્રાધિક પ્રિય મોરને ન દેખવાથી ઠાકોરે સર્વ સ્થાનકે મોરની
