________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૧૮૫ ગભરાતા મનવાળો હું પ્રથમ નિત્યમિત્રને ત્યાં શરણ માટે ગયો. મેં મારો વૃત્તાન્ત તેને નિવેદન કર્યો, ત્યારે અતિશય ભય પામેલા તેણે મને કહ્યું કે, “મારા ઘરમાથી એકદમ બહાર નીકળ, નહિંતર રાજા મારા આખા કુળનો વિનાશ કરશે.” - તત્ત્વ પામેલો હું તેના ઘરના આંગણાંથી એકદમ બહાર નીકળી ગયો. અતિકૃતઘ્ન એવો તે પોતાના ગૃહદ્વાર સુધી મને વિદાય આપવા આવ્યો. ત્યાંથી નીકળીને હું પ્રાણ બચાવવા બીજા પર્વમિત્ર પાસે આવ્યો. તેણે કૃત્રિમ ઘણો વિનય બતાવ્યો. મારી હકીકત સાંભળી “મારું રક્ષણ કરવામાં પોતાને રાજ તરફથી ભય છે' એમ જાણીને તેણે મને કહ્યું કે, ‘તમારે જ્યાં જવું હોય, તે કહો.” પ્રધાને વિચાર્યું કે “મારા અહીં રહેવાથી આ મિત્ર ઘણો આકુળ-વ્યાકુલ બની જાય છે, એટલે અહિંથી પણ નીકળી જાઉં.' તે પણ ચૌટા સુધી વિદાય આપવા આવ્યો. ત્યાં પ્રધાને વિચાર્યું કે, “આ બંનેની મિત્રતાને ધિક્કાર થાઓ.'
આ બંનેની મિત્રતા ખાવા-પીવા અને મોજ-મજા કરવામાં પૂર્ણ થઇ અને ચાલી ગઈ. "બુદ્ધિશાળીઓએ સંકટ સમયમાં મિત્રોની, દરિદ્રતા-સમયે તથા આપત્તિ કાળમાં સ્ત્રીઓની અને લેવડ-દેવડમાં કૃતાર્થ થયેલા એવા સેવકોની સુબુદ્ધિથી પરીક્ષા કરવી જોઇએ." અથવા તો અત્યારે ઉચા મુખવાળો હું કોઇક દિવસ પ્રણામ-જુહાર કરનાર મિત્ર પાસે જાઉં અને મારી વાત જણાવું, કદાપિ એવા મિત્રથી પણ મારા કાર્યની સિદ્ધિ થાય. સિંહ ચરણોમાં નખ અને મસ્તકે કેસરાં ધારણ કરે છે, પરંતુ હાથીના કુંભસ્થળને ભેદવાથી ક્રીડામાં પગના નખો જ સહાય કરનાર થાય છે - એમ દીર્ઘકાળ વિચાર કરીને પ્રણામમિત્રના ઘરની અંદર પ્રવેશ કર્યો.
કોઇ દિવસ પણ સાથે ખાન-પાન, મોજ-મજા ન કરવા છતાં, પ્રણામ કરવાનો જ માત્ર સંબંધ હોવા છતાં અણધાર્યો શ્રેષ્ઠ પરોણો ઘરે આવી પહોંચે, જે રીતે તેની દરેક પ્રકારની સરભરા કરાય તેવા ગૌરવપૂર્વક સન્માન કરતો દેખ્યો. મિત્રની આપત્તિ જાણી તે પ્રણામમિત્રે કહ્યું કે, “તારે અલ્પ પણ ભય ન રાખવો. તે નિર્ભયતાથી મારી પાસે રહે. તને પકડવા માટે હવે કોઇ સમર્થ કે પરાક્રમવાળો નથી. આ પોતાનો દેશ છોડવાની ઇચ્છાવાળા તેમ જ શરીરમાંથી પણ નીકળી જવાની ઇચ્છા વાળાને પ્રણામમિત્રને આશ્વાસન આપતાં કહ્યું કે, “હું બાણો ભરેલા ભાથાને તૈયાર કરી તારી આગળ ચાલું છું.” એ પ્રમાણે કોઇક દિવસના પ્રણામમાત્ર સંબંધવાળા મિત્રે સહાય આપી નિર્ભય નગરીમાં પહોંચાડ્યો. ત્યાં નવું ઘર વસાવી આપી, તેની પાસે રહી જરૂરી નિત્યોપયોગી સામગ્રીઓ પણ સંપડાવી આપી.
