________________
૧૧૬
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ માર્ગણ એટલે યાચકો) યાચકોને લાખોનું દાન આપે છે.
કોઈક સમયે કોઇક રાજાના મહા અપરાધને કારણે તે મહારાજાએ તેની સમગ્ર રાજ્યલક્ષ્મી સંહરી લીધી, દેશાંતરમાં ગયા પછી તેનો પુત્ર અવંતીમાં પહોંચ્યો. ત્યાંના રાજાની સેવા કંટાળ્યા વગર કરવા લાગ્યો. એક વખત પરિમિત વિશ્વાસુ પર્ષદામાં રાજાએ પોતાનો અભિપ્રાય પ્રકાશિત કર્યો કે, “આપણામાં તેવો કોઇ સમર્થ નથી કે, “જે ઉદાયિ રાજાના ઉગ્રશાસનનો નાશ કરે.” એટલે પેલા રાજુપત્ર વિનંતિ કરી કે, “જો મારું વચન માન્ય કરો, તો હું તમારા મનોરથ પૂર્ણ કરું.' આ પ્રમાણે રાજાની અનુજ્ઞા પામેલો તે પાટલીપુત્ર નગરીએ પહોંચ્યો. નિરંતર રાજમંદિરમાં પ્રવેશ કરવાના ઉપાયો ખોળે છે, ગુપ્તપણે રાજાનો જીવ ઉચ્છેદ કરવાનો પ્રયત્ન કરે છે, પણ રાજકુળમાં પ્રવેશ મેળવી શકતો નથી. “અષ્ટમી-ચતુર્દશીના દિવસે પૌષધ કરાવવા માટે રાજા આચાર્ય પાસે જાય છે, તેમ ત્યાં રાત્રિવાસ કરે છે.” તેમ તેના જાણવામાં આવ્યું. “ખરેખર રાજાના વેરીનો વિનાશ સાધવામાં સમર્થ આ આય ઠીક છે.” એમ ચિંતવીને તે આચાર્યની હંમેશાં સેવા કરવા લાગ્યો. સમ્યગ્ધર્મનું શ્રવણ કરે છે, તીવ્ર તપ સેવન કરવા લાગ્યો, વિનય પણ ખૂબ કરવા લાગ્યો. પ્રવ્રજ્યા અંગીકાર કરવા માટે અતિ ઉદ્યમ કરવા લાગ્યો, શ્રદ્ધા બતાવવા લાગ્યો. ભવિતવ્યતાના નિયોગથી ઘણા પ્રકારના ઉપયોગ કર્યા વગર આચાર્ય ભગવંતે કપટથી ધર્મના અર્થી થએલા તેને દીક્ષા આપી.
કહેલું છે કે, ' જગતમાં છદ્મસ્થ જીવને ઉપયોગનો અભાવ થયા વગર રહેતો નથી. જ્ઞાનાવરણ કર્મનો સ્વભાવ જ જ્ઞાન આવરવાનો છે, “ઘણા કૂટ કપટ નાટક કરવામાં ચતુર એવા શિકારી, વેશ્યા અને ધર્મના બાનાથી ઠગાઈ કરવામાં વત્સલતા ધરાવનારથી જગતમાં કોણ ઠગાતા નથી ?” (૧૫)
આચાર્ય-સમુદાય, નવીન સાધુ, તપસ્વી, ગ્લાન, કુલ વગેરેનાં વૈયાવૃત્ય કાર્યો કરવામાં હિંમેશા લીન થએલો હોવાથી પરિવારના લોકોએ તેનું બીજું “વિનયરત્ન' નામ પાડ્યું. “આ લોકસંબંધી કાર્ય કરવામાં સર્વ પ્રયત્ન પૂર્વક લોકો ખેંચાય છે, તે પ્રમાણે જો પરલોક સુધારવા માટે લાખમા અંશમાં પણ પ્રયત્ન કરે, તો આત્મા સુખ મેળવનાર થાય છે. જ્યારે ગુરુ રાજમંદિરમાં જતા હતા, ત્યારે ઉપધિ લઇને તે સાથે જવા તૈયાર થતો હતો, પરંતુ ગુરુ તેને સાથે ત્યાં લઈ જતા ન હતા, કારણ કે, હજુ યોગ્યતા મેળવી ન હતી. તે કહેવાતો વિનયરત્ન પોતાના રજોહરણની અંદર કલોકની છરી વહન કરતો હતો, જે પોતાના વજનથી જ લોહી સાથે મળીને પૃથ્વીતલ પર જાય છે. જીવરક્ષાનું વિખ્યાત સાધન રજોહરણ તેની અંદર રાજાનો ઘાત કરવા કંકલોહની છરી વહન કરતો હતો. આ કુશિષ્ય
