________________
૧૩૧
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ દેશના સાંભળી પર્ષદા પાછી નીકળી ત્યારે મૂળ વિમાન સહિત સૂર્ય અને ચંદ્ર બંને ત્યાં આવ્યા. પ્રભુને નમસ્કાર કરીને ધર્મદેશના સાંભળતા હતા. (૧૭૫)
દિવસ અને રાત્રિના વિશેષને ન જાણતી મૃગાવતી મહાઆર્યા અકાળ હોવા છતાં લાંબા કાળ સુધી સમવસરણમાં બેસી રહી. ચંદના મહાઆર્યા અને બીજા સાધ્વીઓ ઉપયોગ રાખી વસતિમાં આવી ગઈ. પ્રતિક્રમણ કરીને સ્વાધ્યાય-ધ્યાનમાં લીન મનવાળી તેઓ રહેલી હતી. સૂર્ય-ચંદ્ર પોતપોતાના સ્થાનકે ઉપડીને પહોંચી ગયા, ત્યારે અણધાર્યો અંધકાર-સમૂહ ચારે બાજુ એકદમ ફેલાઇ ગયો, ત્યારે ગભરાતાં ગભરાતાં મૃગાવતી આર્યા વસતીમાં આવી પહોંચ્યાં.
ચંદના આર્યાએ ઠપકારૂપ શિખામણ આપતાં કહ્યું કે, તેવા પ્રકારના માતા-પિતાથી ઉત્તમકુળમાં જન્મેલી એવી તમને અકાલે ચાલવું, તે યુક્ત ગણાય ? હે ધર્મ શીલે ! તેનો મને જવાબ આપો. પ્રણામ કરીને મૃગાવતી ખમાવે છે કે, “હે ભગવતી ! તે મિથ્યા દુષ્કત થાઓ, મારો અનુપયોગ થયો, હવે કદાપિ આ પ્રમાણે નહિં કરીશ.” વારંવાર ગુરુ સમક્ષ પોતાની ગણા કરતાં આત્માને શિખામણ આપતાં આપતાં જેણે લોકાલોકને પ્રકાશિત કરનાર એવું કેવલજ્ઞાન પ્રગટ કર્યું. એ જ વાત કહે છે –
પગમાં પડીને પોતાના દોષો સમ્યગુપણે સરળતાથી અંગીકાર કરીને ખરેખર મૃગાવતીએ કેવળજ્ઞાન મેળવ્યું. સંથારામાં રહેલાં ચંદના આર્યાને તે સમયે નિદ્રા આવી ગઈ. ગાઢ અંધકારના અંકુર સતત ફેલાએલા. એવા કાળમાં એક ખૂણા તરફથી ચાલ્યો આવતો ભયંકર કાળો મહાસર્પ આગળ દેખ્યો. કેવળી એવાં મૃગાવતીએ ચંદના આર્યાનો હાથ સંથારામાં સ્થાપન કર્યો. રખે આ સર્પ ચંદના આર્યાને ડંખે, જાગેલાં ચંદનાર્યા પૂછે છે કે “હજુ પણ તું અહિં જ રહેલી છે ?”
અરેરે ! મારો પ્રમાદ થયો કે, તે વખતે ખામતી એવી તને મેં રજા ન આપી. વળી પૂછ્યું કે, “મારા હાથનો સ્પર્શ કયા કારણે કર્યો ?' મૃગાવતીએ કહ્યું કે, “આ સર્પ એકદમ આવતો હતો, તેથી લટકતા તમારા હસ્તને મેં શય્યામાં સ્થાપન કર્યો ચંદનાએ પૂછયું કે, “આવા ગાઢ અંધકારમાં તે સર્પ આવતો શી રીતે જાણ્યો ?” “જ્ઞાનથી” “ક્ષાયોપથમિક કે સાયિક જ્ઞાનથી ?” “ક્ષાયિક કેવળજ્ઞાનથી.” એ સાંભળી ચંદના કહેવા લાગ્યાં, “હે મહાશયે ! મેં જાણ્યું ન હતું, નિર્ભાગી મને ખમજો. અજાણ હોવાથી કેવલીની મેં મોટી આશાતના કરી. મને તેનું “મિચ્છા દુક્કડું” થાઓ,” આ પ્રમાણે નિંદન, ગણની ભાવના દઢ ભાવતાં ભાવતાં ચંદનાએ પણ તરત જ કેવળજ્ઞાન પ્રગટ કર્યું. આ મૃગાવતીની કથા પૂર્ણ થઇ. (૧૯૧) (૩૪)
