________________
૧૬૭
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરનુવાદ સિદ્ધદરને રાજપુત્રીએ કહ્યું કે, “મને અને મારી બંને સખીઓને તમે કૃતાર્થ કરી. પલાયન થવા માટેનાં વાહન ક્યાં રાખ્યાં છે ?” તેણે કહ્યું કે - “આમ ઉતાવળ કેમ કરો છો ? મને ઊંઘ આવે છે, એટલે સુઇ જઇશ.' એમ કહી સુવાનો ડોળ કરતો તે સુઈ ગયો.
રાજપુત્રી તો આને આમ નિશ્ચિત અને નિરાકુલ દેખી “રખે ને આ વીરસેન સિવાયનો બીજો કોઇ પુરુષ તો નહિ હોય ?- એમ વિચારી પહેલાં સાથે લાવેલ પ્રકાશના કોડિયાનું સંપુટ ખોલીને જેટલામાં નજર કરે છે. તો અજાણ્યો કોઈ ધૂર્ત પ્રાપ્ત થયેલો આ જણાય છે. ભલે જે કોઇ સુકુમાર આકૃતિવાળો કામદેવના દર્પને દૂર કરનાર પુણ્યયોગે અહિં આવી પહોંચેલ સાથે લગ્ન થયાં તે અનુચિત કાર્ય થયું છે. પછી મસ્તક પાસે રાખેલી પુસ્તિકા દેખી. તેને ગ્રહણ કરી ખોલીને પ્રથમથી વાંચવા લાગી, “પ્રાપ્ત કરવા યોગ્ય પદાર્થ મનુષ્ય પ્રાપ્ત કરે છે.” શ્લોકનો માત્ર આ ચોથો ભાગ છે, તો પણ કપૂરના ઢગલાની સુગંધ માફક લોકમાં વ્યાપી જાય છે. ખરેખર સમયસર કહેવાયેલા અક્ષરોની જેમ પરમાર્થ-માર્ગને વિસ્તારનાર છે. નહિતર આ બનાવ કેવી રીતે બન્યો ? હવે પછી આ નારી બંને સખીઓને વિશ્વાસ બેસાડવા માટે હથેળીમાં કાજળની શાહી બનાવી વિ રિપ સૈવમત્કંધનીય’ "તેનું શું કારણ?” કોઇથી પણ દેવ-ભાગ્ય ઉલ્લંઘી શકાતું નથી. એમ બીજો પાદ લખીને બીજા પહોરે રતિમંજરી પોતાના ઘરે ગઈ.
ત્રીજા પહોરે રત્નમંજરી આવી પહોંચી. તેણે પણ રતિમંજરીના કંકણબંધ લિપિસંવાદનો વિચાર કરી તેની સાથે લગ્ન કર્યા. બે પાદ પછી તે જ પ્રમાણે તસ્માન્ન શોકો ન ચ વિસ્મયો મે” - તેથી મને શોક કે આશ્ચર્ય થતાં નથી-એમ ત્રીજો પાદ લખીને પોતાના સ્થાને પહોંચી ગઈ. એ પ્રમાણે ચોથા પહોરે ગુણમંજરી પણ વીને તેની સાથે લગ્નવિધિ કરીને યદક્ષ્મદીયું નહિ તત્પરેષામ્' - જે આપણું છે, તે પારકાનું નથી-એમ ચોથો પાદ તેની આગળ લખીને પોતાના ઘરે ચાલી ગઈ. તે પછી પુત્રીઓની દાસીઓએ “રખે અમે આવા અપરાધનું સ્થાન ન પામીએ' - એમ ધારી પુત્રીઓની કાર્યવાહી તેઓની માતાને જણાવી. માતાઓએ પણ પોતપોતાના ભર્તારને વાત કહી. રાજાએ કહ્યું કે, “હે દેવીદુઃસાહસ અને ચપળતાથી આગળ વધેલી પુત્રી જેના સંસર્ગમાં આવી હશે, તે શૂન્ય દેવ-મંદિરના મંડપમાં સુતેલા કોઇક પાદચારી મુસાફર સાથે પરણી હશે. શું કરવું ?” દેવીએ કહ્યું – “હે દેવ ! હવે આપણી પાસે બીજો કોઇ પ્રકાર કે ઉપાય નથી. કન્યા એક જ વખત અપાય છે. એ જ વસ્તુ તેણે મેળવી કે, “પ્રાપ્ત કરવા યોગ્ય પદાર્થ મનુષ્ય પ્રાપ્ત કરે છે” બીજું તમારી પુત્રીએ પ્રાપ્ત કરેલ પતિ સામાન્ય મનુષ્ય હશે, તો પણ પૃથ્વીપતિ જ થશે.” કહેવું છે કે - “ખારા સાગરથી ઉત્પન્ન થયેલ, કલંકિત શરીરવાળા જડ જ્યોતિરૂ૫ ચન્દ્રને શંભુમહાદેવના મસ્તકને મૂકી બીજું નિવાસસ્થાન કયું ?કઈ ભૂમિકા? અને કયા ગુણો ? ગુણીજનો શું આકાશમાંથી
