________________
૧૭૬
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ અહીનાં નગરલોકો તેને ધર્મતુલ્ય માને છે. તેને ગુણાર્ગલ નામનો મોટો પુત્ર છે અને મૂલનાશ નામનો નાનો પુત્ર છે. અત્યારે નાનો પુત્ર જુદો થઇને પાછળથી ભાગીદાર સરખો બન્યો છે. કુંક મારીને કોઇકના તાળાં ઉઘાડી નાખે છે, આંખનું અંજન દૂર કરે છે, કોશથી ખાતર પાડે છે, પગથી ગાંઠ છોડીને ચોરી કરે છે.
યોગરાજ - અહો ! દરેક એક-એકથી ચડિયાતા અને અંકુશ વગરના છે. ઠીક પરંતુ અહિં કોઇ વિદ્વાન મુનિ છે?
પુરુષ - હા છે, “ડલકાપણ' શિષ્યના માત્ર પરિવારવાળો મહાતપસ્વી “સાવગિલી' નામનો મુનિ છે, જે ભૂતિ લગાડેલ, વાંકા વળી ગયેલ શરીરવાળો, મોટી જટાજૂટથી શોભિત મસ્તકવાળો, બગલ માફક “કોઇકનું પડે ને મને જડે' એવું અશુભ ધ્યાન ધરતો, નગરલોકના સર્વ દ્રવ્યને પડાવી લેવાના મનવાળો છે.
યોગરાજ - જો બક-ધ્યાન અને ધન-આસક્તિ છે તો પછી ભસ્મ અને જટાજૂટ રાખવાનું શું પ્રયોજન છે અહિ વળી વેશ્યા, ગ્રામણી લોકમાં અગ્રેસર ગણિકા કોણ છે?
પુરુષ - મકરદાઢાની પુત્રી બહુમાયા નામની વેશ્યા છે. એક આંખથી એક પુરુષ તરફ નજર કરે, બીજાને હૃદય અર્પણ કરે, બીજી આંખથી કોઇક શેઠને ઈશારો કરે, ચોથાને આવવાનો સમય આપે, તેના દ્વારમાં કેઈ લક્ષ્મીપતિઓ લાગેલા હોય. પણ અલતાની જેમ તેનો રસતો કોઇક જ મેળવી શકે છે.
યોગરાજ - અહો વૈશિક-કામશાસ્ત્રમાં કેટલી ચતુર છે ? આવા પ્રકારના સર્વ સમવાય તંત્રમાં રાજ્ય-વ્યવસ્થા કેવી છે ?
પુરુષ - એ વાત કેમ ન કર્યું . આ નગરલોકો ચૌટામાં-બઝારમાં કે દુકાનમાં જે મળે તે વસ્તુની લૂંટ કરે છે, ઘરમાંથી ઝુંટવી જાય છે, બંદીજનથી ભય પામે છે, કેટલાક ધીર પુરુષો કંઇપણ કરતા નથી. પોતાના રાજ્યનો કે બીજાના રાજ્યોનો ભય દૂર થતો નથી, હે દેવ ! દરેકને કલિકાળની અસર થયેલી છે તે કેવી રીતે છૂટી શકે? બીજું જે જેને ભેટ્યો, તે તેનાથી પીટાયો, જે કોઇએ જેને દેખ્યો કે તેનાથી તે લૂંટાયો, જે જેને પ્રાપ્ત થયો, તે બીજાથી ચવાયો, જે જેના વડે વાસ કરાયો-પોણા તરીકે સ્વીકારોય, તે તેનાથી ભગાડાયો. વળી જે કોઈ માલ લે-વેચ કરી જતો હોય તો તેમાંથી રાજાનું ત્રીજા ભાગનું દાણ આપવાનું હોય, તેમ જ ડાપુ-(દાપું)-જગત જે ઇચ્છામાં આવે છે તે માગે છે અને નક્કી વસુલ કરાય છે. શેઠ, સૈનિક, મંત્રી, ભટ, બ્રાહ્મણ સર્વેને ડાપુ (દાપુ) આપવું જ પડે છે. કદાચ કોઈ ક્ષેમકુશળતાથી ત્યાંથી પસાર થઇને જાય, તો વાઘના ભય માફક ભયભીત બની જાય.
