________________
૧૧ર
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ હવે ત્યાં આવેલ કોઇ રાજકુમાર તે સુંદરીને પોતાના નગરમાં લઇ ગયો અને પોતાની ભાર્યા બનાવી. તે અનેક પ્રકારનાં વિષય-સુખ અને ભોગો ભોગવવા લાગી, હવે એકલો પડેલો માકડો પોતાની પ્રિયાના ધ્યાનમાં ઝૂરતો ઉંચા તરંકવાળી ગંગા નદીમાં મૃત્યુ પામ્યો. માટે હે નાથ ! આ પ્રમાણે અલ્પબુદ્ધિવાળી હું આપને વિનંતિ કરું છું કે, “મારું કથન સાંભળી બરાબર વિચાર કરો કે, જેમ વાનરને થયું તેમ તમને પાછળથી પસ્તાવો ન થાય. કોઈપણ પદાર્થમાં બહુ આગ્રહ ન રાખવો. જેથી કરી આવો અનર્થ થાય.” વાનર-યુગલ કથા પૂર્ણ. 36. ઔચિત્ય લાભનો લોભ-ક્ષેત્રદેવતા અને જુગારી
હવે ત્યારપછી જંબૂકુમારે કહ્યું કે, “હે સુંદરી ! મારો ભાવ પણ તું સાંભળી લે. ઉચિત પ્રકારનો લોભ ચતુર પુરુષ પણ કરે છે. હે પ્રિયા ! શું હું તેવો લોભ ન કરું ? કોઇપણ દેહધારી લોભ વગર ક્યાંય પણ કોઇપણ પદાર્થનો આશ્રય કરી શકતો નથી. આ મારો દીક્ષાનો લોભ એ મારા ઔચિત્યનું ઉલ્લંઘન કરનાર નથી. કારણ કે, દીક્ષાનો લોભ કલ્યાણકારી સિદ્ધિનું કારણ છે. અથવા તો હું લોભમાં લપટાઈ ગયો નથી. પૂર્વના પુણ્યપ્રભાવથી જ દીક્ષા અવશ્ય થનારી છે, પરંતુ દીક્ષા એ લોભ નથી. અથવા તો આ દીક્ષાલોભ એ બાવી દીક્ષાની શિક્ષાનું સામ્રાજ્ય સમજવું. ભાગ્ય અને સૌભાગ્યને વરેલા ભાગ્યશાળીઓને કોઇ પદાર્થ અપ્રાપ્ય હોય છતાં સિદ્ધદત્તની જેમ તત્કાલ પ્રાપ્ત થાય છે. વળી ભાગ્યની ગેરહાજરીમાં અતિલોભ હોવા છતાં પણ વીરસેનની માફક પ્રયત્ન નિષ્કલ થાય છે. તે આ પ્રમાણે :
ચન્દ્રાભા નગરીમાં નામનથી અને અર્થથી આશાપૂરી નામની ક્ષેત્રદેવતા હતી. તેના મંદિરમાં રાત્રે કોઇક જુગારી આવ્યો અને તરતના તાજા પકવેલા પૂડલામંદિરના દીપકના તેલમાં બોળીને ખાવા લાગ્યો. એટલે તે દેવીએ પોતાના દીપકનો છેદ અને એંઠા ભોજનનો સ્પર્શ થવાના કારણે તેને ભય પમાડવા માટે લટકતી લાંબી જિલ્લાવાળું ઉઘાડું મુખ લંબાવી વિકરાળ કર્યું. તે જુગારી નિર્ભયતાથી અને નિઃશૂકતાથી અર્ધખાધેલ પૂડલા સાથે તેની જીભ ઉપર થૂક્યો. “એઠું અને ધૂકેલ અપવિત્ર આ કેવી રીતે ગળામાં ઉતારું' એમ વિચારી દેવતા તે પ્રમાણે લાંબી જીભ રાખીને રહેલી હતી, ત્યારે પ્રભાતમાં તેવી સ્થિતિમ રહેલી દેવીને લોકોએ દેખી. “આ કયા પ્રકારનો ઉત્પાત ઉત્પન્ન થયો ? આ કરનાર કોઈ નાગરિકમાંથી હોવો જોઈએ. આવી રીતે આકુળ-વ્યાકુલ બનેલા નાગરિકો શાન્તિકાર્યો, પૂજા-પાઠ આદિ ઉપાયો કરવા છતાં પણ ફાડેલું-મુખ બંધ કરતી નથી. ત્યારે ભય પામેલા ચિત્તવાળા લોકોએ કહ્યું કે - “આ નગરીમાં ઉત્પાતની શાંતિ કરવા કોઇ પુરુષ સમર્થ છે ?' પેલા
