________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૧૪૧
હવે ૨મતો નથી, જમતો નથી અને અંતઃપુરના એક શૂન્ય ખૂણામાં ઉદાસીનતાથી રહેલો
છે.
માતા-પિતા, ઘણા નગરલોકોએ વિવિધ પ્રકારે સમજાવવા છતાં કોઇનું લગાર પણ માનતો નથી. એટલે ખેદ પામેલા રાજાએ વિવેકના ભંડાર જેવા દઢધર્મ નામના શ્રાવકપુત્રને બોલાવી તેને ખરેખરી હકીકત જણાવી કે, ‘એવો કોઇ ઉપાય કર. કે જેથી પુત્ર આહાર ગ્રહણ કરે, જો એમ કરીશ, તો તેં અમોને જીવિત આપ્યું તેમ માનીશું.’ શ્રાવકપુત્રે કહ્યું કે, ‘યથાશક્તિ તે માટે પ્રયત્ન કરીશ' - એમ કહી શિવકુમાર રાજપુત્ર પાસે ગયો. ‘નિસીહિ’ શબ્દોચ્ચારણ કરી જાણે ઉપાશ્રયમાં પ્રવેશ કરતો હોય, તેમ તેણે તે સ્થાનમાં પ્રવેશ કર્યો. ઇરિયાવહી પ્રતિક્રમીને સાધુને વંદન કરાય, તેમ દ્વાદશાવર્ત વંદનથી તેને વંદન કર્યું. આજ્ઞા લઇ ભૂમિ-પ્રમાર્જન કરી શિવકુમાર પાસે દઢધર્મા શ્રાવક બેઠો. શિવકુમાર વિચારવા લાગ્યો કે, ‘યતિની માફક આણે મારો વિનય કેમ કર્યો ? લાવ પૂછી જોઉં.’ - ‘હે શેઠપુત્ર! તેં તેવા પ્રકારનો વિનય કર્યો કે, જે સાગરદત્ત ગુરુ પાસે કરાતો મેં જોયો હતો. શું તેવા પ્રકારના વિનય માટે હું અધિકારી છું ? હું તો તેમના આગળ તેમના ચરણ-કમલના પરાગના માત્ર પરમાણુ સરખો છું.' શ્રાવકપુત્રે કહ્યું કે, ‘તમોએ મૌનવ્રત તોડ્યું, તેથી હું રાજી થયો છું. જો કે આ વિનય યતિવર્ગને ક૨વો યોગ્ય છે, તો પણ કાર્ય કરવા માટે તમારો વિનય કરું છું. આ જિનશાસનમાં ધર્મનું મૂળ હોય તો વિનય જ જણાવેલો છે.' જે કારણ માટે કહેલું છે કે, ‘ત્રણે જગતને પવિત્ર કરનાર તંત્રવાળા મંત્રો, વૃદ્ધ પુરુષોના હિતોપદેશનો પ્રવેશ, દેવસમૂહને વંઘ, નિરવઘ વિદ્યાઓ હંમેશાં સન્તોનો અને વિનીતનો આશ્રય કરે છે. જેની સરખામણીમાં કોઇ આવી શકતું નથી. એવા સંયમભાવથી ઉત્પન્ન થયેલી શુભલેશ્યાવાળા સુશ્રાવકનો પણ વિનય ક૨વો ઉચિત છે.’
‘વળી જે દ્વાદશાવર્ત વંદન તે તો યતિવર્ગને જ દેખાય છે, તે વંદન તમને મેં એટલા માટે કર્યું કે, અત્યારે તમે ભાવસાધુ થયેલા છો, જે અત્યારે તમને માતા-પિતા દીક્ષા અપાવતા નથી, તો ‘ભાવસાધુ બની હું ઘરમાં રહું.' એ રૂપે તમે ભાવસાધુ થયેલા હોવાથી મેં તમને વંદન કર્યું છે. હું તમને પૂછું છું કે, તમે જમતા નથી, બોલતા નથી, તેનું શું કારણ ?' ત્યારે શિવકુમારે કહ્યું કે, ‘વ્રતના દૃઢ પરિણામવાળા મારે એ અવશ્ય કરવાનું જ છે. હજી પણ માત-પિતા દીક્ષા ગ્રહણ કરવા દેતા નથી, તો હવે ભાવસાધુ બની ઘરમાં વાસ કરું. બીજું સર્વસાવદ્ય યોગના સંયોગ વર્ષવાના ઉદ્યમવાળો હું કેવી રીતે સાવઘ-આહારનું ભોજન કરું અને તેઓની સાથે કેવી રીતે બોલું ?' દૃઢધર્મ શ્રાવકે કહ્યું કે, ‘તમે સમ્યક્ પ્રકારે સદ્ધર્મ કરવામાં નિશ્ચલ છો. ભાવશત્રુરૂપ કર્મને જીતવા માટે બીજા કોની આવી
