________________
૧પર.
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ પ્રિયાબુદ્ધિ થતી નથી. માટે નક્કી આ વિષયમાંહે કોઇ દૈવી સંકેત છૂપાયેલ હોવો જોઇએ.” “કોઈક કરવા માટે સમર્થ ન હોય, કરવા માટે ચંચળ મન પણ તૈયાર ન થાય, છતાં એ કાર્ય શુભ કે અશુભ હોય, તે કાર્ય કરવા માટે દેવ ત્યાં ખેંચી જાય છે તેમાં શું આશ્ચર્ય છે ?” ત્યારપછી તત્કાલ ઘૂતક્રીડા બંધ કરી બંને મુદ્રિકાઓ કુબેરદત્તના હાથમાં મૂકી માતા પાસે પહોંચી.
સો સોગનથી માતાને બાંધીને માતાને પૂછ્યું કે હું તારા ઉદરથી જન્મેલી છું કે કોઇ દેવતાએ અર્પેલી પુત્રી છું ?” એટલે જે પ્રમાણે વૃત્તાન્ત બન્યો હતો, તે પ્રમાણે માતાએ જણાવ્યો. શોકાગ્નિમાં ડૂબેલીએ તેણે સર્વ વૃત્તાન્ત કુબેરદત્તને જણાવ્યો. બે સમાન મુદ્રિકા દેખવાથી ઉત્પન્ન થયેલા વિતર્કવાળા કુબેરદત્તે પણ તે જ વૃત્તાન્ત માતાને જણાવ્યો. અનુચિત્ત આચારરૂપ શોકાગ્નિથી વ્યાપેલા અંતઃકરણવાળા તેઓ બંનેએ પોતપોતાના માનેલા માતા-પિતાને કહ્યું કે, “અમે બંને ભાઇ-બહેનો છીએ” એવું તત્ત્વ જાણ્યા વગર તમોએ અમારો વિવાહ કર્યો, તે અનુચિત કાર્ય કર્યું છે, પરંતુ પરસ્પર પાણિ-ગ્રહણના સ્પર્શ સિવાય કોઇપણ દોષનું સેવન થયું નથી, માટે અમને સ્વગૃહે જવાની રજા આપો.” કુબેરદત્તાએ પોતાની મુદ્રિકા પાછી લઈ લીધી. પિતાને ઘેર પહોંચી. ત્યાં તે જ કારણથી માતા-પિતા રુદન કરતાં હતાં, છતાં તેણે દીક્ષા અંગીકાર કરી અને પેલી મુદ્રિકા પોતાની પાસે છૂપાવીને રાખેલી હતી. તીક્ષ્ણ તરવારની ધાર સરખા તીવ્ર તપો તપતી હોવાથી તેને અવધિજ્ઞાન ઉપન્ન થયું. તે જ્ઞાનનો ઉપયોગ મૂકીને દેખું; તો કુબેરદત્ત વેપાર માટે મથુરાનગરીમાં ગયો હતો, અને પોતાની જ માતા કુબેરસેના સાથે સંવાસ કરતો જોયો.
અહો ! અવિવેકની અધિકતા ! અહો ! કિંપાકફલનો વિપાક ! અહો ! અવિરતિ અને મોહની વિડબના ! બનનાર બની ગયું, તો પણ હવે પાપરૂપ અંધકૂવાના કોટરમાં અટવાયેલા એવા તેઓનો કોઇ પ્રકારે ઉદ્ધાર કરી પાર ઉતારું' એમ વિચારી પ્રવર્તિનીની આજ્ઞા લઇ તે મથુરાનગરીએ પહોંચી. કુબેરસેના પાસે મકાનના થોડા ભાગની વસતિ માટે માગણી કરી અને ન ઓળખાય તેવી રીતે કુબેરદત્તા સાધ્વી ત્યાં રોકાયાં હતાં. કુબેરસેના પણ પોતાના બાળકને સાધ્વી પાસે રાખી પોતાના ઘર-કાર્યમાં ગૂંથાયેલી રહેતી હતી, તે સમયે વિશિષ્ટ આસન પર બેઠેલા કુબેરદત્તને પ્રતિબોધ કરવા માટે બાળકને રમાડતી અને બોલાવતી કહેવા લાગી કે, “હે બાળક ! તું મારો ભાઈ, ભત્રીજો, દિયર, પુત્ર, કાકાનો છોકરો અને પૌત્ર છે.’ ‘જેનો તે પુત્ર છે, તે પણ મારો ભાઈ, પિતા, પુત્ર, પતિ, સસરા અને દાદા છે.’ ‘જેના ગર્ભથી તું ઉત્પન્ન થયો છે, તે પણ મારી માતા, સાસુ, સોક, ભોજાઇ, દાદી અને પુત્રવધૂ છે.”
